Αρχαία Μακεδονία του Δημήτρη Ευαγγελίδη

Το βιβλίο του Δημήτρη Ε. Ευαγγελίδη: ΑΡΧΑΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
κυκλοφορεί ήδη στα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις "Ινφογνώμων" έχει 150 σελίδες, περιέχει 10 έγχρωμους χάρτες και η τιμή του είναι στα 14 ευρώ .
Ας διαβάσουμε όμως τον πρόλογο του συγγραφέα .

Εἶναι πολύ πιθανόν νά ἀναρωτηθεῖ κάποιος, πού θά πέσει στά χέρια του αὐτό τό ἔργο, «γιατί ἕνα ἀκόμα βιβλίο γιά τήν Μακεδονία»;

Ἀπαντῶ τηλεγραφικά:

1. Γιά νά ὑπάρχει ἕνα εὔχρηστο καί συνοπτικό βιβλίο μέ ὅλα τά νεώτερα στοιχεῖα καί πληροφορίες πού διαθέτουμε σήμερα, πού θά μπορεῖ νά ἀγοράσει ὁ καθένας, σέ ἀντίθεση μέ τά ἀξιόπιστα καί λεπτομερειακά μέν, ἀλλά δυστυχῶς ὀγκώδη, πολυσέλιδα καί ἀκριβά ἔργα, τά ὁποῖα κυκλοφοροῦν.

2. Ἐπειδή στήν πραγματικότητα πολύ λίγα πράγματα γνωρίζουμε, ἰδιαίτερα μάλιστα οἱ νεώτερες γενιές. Τό σημερινό ἀποτυχημένο ἐκπαιδευτικό σύστημα μεταδίδει στούς μαθητές ἐλάχιστες ἱστορικές πληροφορίες γιά τήν ἀρχαία Μακεδονία καί περιορίζεται κυρίως στόν Μ. Ἀλέξανδρο.

3. Ἐπειδή τό ἑλληνικότατο, ὅπως ἀποδείχθηκε, φῦλο τῶν Μακεδόνων δέν ἐμφανίσθηκε ξαφνικά τόν 7ο αἰώνα π.Χ. μέ τήν ἵδρυση τοῦ ὁμωνύμου Βασιλείου, ἀλλά διαθέτει μιά προϊστορία πού φθάνει πίσω μέχρι τά τέλη τῆς 3ης χιλιετίας π.Χ., ἡ ὁποία ἀγνοεῖται ἀπό τόν μέσο πολίτη.

4. Ἐπειδή πολλά ἀπό αὐτά πού νομίζουμε ὅτι γνωρίζαμε, ἔχουν ἀλλάξει ἤ τροποποιηθεῖ. Ἡ σύγχρονη ἱστοριογραφία π.χ. δίνει πλέον πολύ μεγαλύτερο βάρος καί σημασία στό ἔργο τῆς ἀναμόρφωσης τῆς ἀρχαίας Μακεδονίας ἀπό τόν Φίλιππο τόν Β´, ἡ τεράστια συμβολή τοῦ ὁποίου δέν εἶχε περιορισθεῖ μόνον στόν στρατιωτικό τομέα. Στούς περισσότερους ὅμως ὁ Φίλιππος Β´ εἶναι γνωστός μόνον ὡς καλός στρατιωτικός ἡγέτης καί κυρίως ὡς πατέρας τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου.

Ὀφείλουμε, στό σημεῖο αὐτό, νά ὑπενθυμίσουμε ὅτι οἱ ἀρχαῖοι Μακεδόνες εἶχαν τήν ἀτυχία, σέ ἀντίθεση μέ ἄλλους λαούς καί κοινωνίες, ὅπως π.χ. οἱ Βαβυλώνιοι, οἱ Ἀσσύριοι, οἱ Αἰγύπτιοι, οἱ Ρωμαῖοι ἤ οἱ Ἀθηναῖοι, νά μή διαθέτουν δικά τους γραπτά μνημεῖα τῆς Ἱστορίας τους καί νά μαθαίνουμε γι’ αὐτούς ἀπό ὅσα ἔγραψαν ἄλλοι. Στήν ἴδια κατηγορία ἀνήκουν καί ἄλλοι σπουδαῖοι λαοί τῆς ἀρχαιότητας, ὅπως οἱ περίφημοι καί μυστηριώδεις Ἐτροῦσκοι, οἱ ἄλλοτε κυρίαρχοι τῆς δυτικῆς Μεσογείου Καρχηδόνιοι, ἀλλά καί οἱ ἔνδοξοι Σπαρτιᾶτες, γιά τούς ὁποίους δυστυχῶς δέν διαθέτουμε αὐτούσιες πηγές, ὥστε νά μπορέσουμε νά ἀντιληφθοῦμε ποιά εἰκόνα εἶχαν οἱ ἴδιοι γιά τόν ἑαυτό τους. Μέ τήν πρόοδο βεβαίως τῶν ἐρευνῶν καί τῶν τεχνικῶν μέσων διαθέτουμε πλέον ἕνα πλῆθος γνώσεων καί πληροφοριῶν γιά τούς Μακεδόνες, τούς Ἐτρούσκους ἤ τούς Σπαρτιᾶτες, ἀλλά τό κενό παραμένει.

Ἐπί πλέον τῶν παραπάνω τά τελευταῖα χρόνια ἐπανέκαμψε στό προσκήνιο, μέ ἰδιαίτερη μάλιστα σφοδρότητα, ἡ Ἑλληνοσκοπιανή διαφορά, τήν ὁποία ὁρισμένοι, δυστυχῶς μέ περισσή ἐλαφρότητα, ἀποκαλοῦν «Τό Μακεδονικό ζήτημα»!

Μιά καί τά ἱστορικά ἐπιχειρήματα δίνουν καί παίρνουν, θεωρῶ ὅτι ὀφείλουμε ὅλοι μας νά ἔχουμε μιά καλή εἰκόνα τῆς προϊστορίας καί τῆς ἀρχαίας Ἱστορίας τῆς Μακεδονίας, ὥστε νά συνειδητοποιήσουμε ὁρισμένα γεγονότα καί παραμέτρους τοῦ προβλήματος, τά ὁποῖα συστηματικά ἀλλοιώνονται ἀπό Σκοπιανούς (καί ὄχι μόνον) «εἰδικούς» καί «ἐρευνητές».

Ὅπως ἔχω γράψει καί παλαιότερα (στήν στήλη «Γλωσσικά καί ἄλλα…» τῆς ἐφημερίδας ΡΗΞΗ τῆς 21ης Ἰουνίου 2008, φύλο 37) γιά τήν χρήση τῶν ὅρων «Μακεδονικό» καί «ἀλυτρωτισμός»:

«…Θά ἀναφερθῶ λοιπόν σέ δύο ἐκφράσεις, πού τίς χρησιμοποιοῦμε οἱ περισσότεροι ἀπό ἐμᾶς “ἐν τῇ ρύμῃ τοῦ λόγου” καί οἱ ὁποῖες, ὄχι μόνον εἶναι λανθασμένες, ἀλλά ἀκυρώνουν καί τά ἴδια τά ἐπιχειρήματά μας, ὅταν δέν εἶναι ἀκόμα καί ἐπικίνδυνες μιά καί θά μποροῦσαν νά “ἀνοίξουν τήν ὄρεξη” σέ κάποιους “κακομαθημένους” γείτονές μας.

Ἡ πρώτη ἔκφραση, πού ἀκούγεται καί συχνότερα, εἶναι αὐτή περί “Μακεδονικοῦ” ζητήματος ἤ προβλήματος καί ἐν συντομία “τό Μακε- δονικό”. Πιστεύω ὅτι ἡ διατύπωση αὐτή πρέπει τό ταχύτερο δυνατόν νά παύσει νά χρησιμοποιεῖται, γιά προφανεῖς λόγους: Τό “Μακεδονικό” ἔχει κλείσει ὁριστικά μέ τίς συμφωνίες τοῦ Λονδίνου στίς 17/30Μαΐου τοῦ 1913 καί Βουκουρεστίου στίς 28 Ἰουλίου / 10 Αὐγούστου 1913 μέ τίς ὁποῖες τερματίστηκαν οἱ Βαλκανικοί πόλεμοι.

Στά κείμενα αὐτῶν τῶν συμφωνιῶν περιέχεται καί ὁ καθορισμός τῶν λεπτομερειῶν, πού ἀφοροῦσαν εἰδικότερα στήν περιοχή τῆς Μακεδονίας. Οἱ συνοριακές ρυθμίσεις πού συμφωνήθηκαν τότε ἰσχύουν μέχρι σήμερα, μέ τήν χρονική ἐξαίρεση μόνον τοῦ ὀδυνηροῦ διαλείμματος πού σημειώθηκε κατά τήν περίοδο τῆς Γερμανο-Βουλγαρικῆς κατοχῆς τῆς Μακεδονίας.

[…]

“Μακεδονικό” λοιπόν θά προέκυπτε μόνον καί ἐφ’ ὅσον ἔθεταν ἐπισήμως ζήτημα ἀναδιάταξης τῶν ὑπαρχόντων συνόρων, οἱ κυβερνήσεις τῆς Σερβίας, τῆς Βουλγαρίας καί τῆς Τουρκίας καί ἑπομένως θέμα κατάργησης τῆς Συνθήκης τοῦ Βουκουρεστίου. Ἐξ ὅσων γνωρίζω, τέτοιο ζήτημα δέν ἔχει τεθεῖ μέχρι τώρα, οὔτε καί διαφαίνεται κάτι τέτοιο, τουλάχιστον στό ἄμεσα προβλεπτό μέλλον.

Γιά ποιό “Μακεδονικό” λοιπόν συζητᾶμε; Προσπαθοῦμε νά “βγάλουμε τά μάτια μας” μόνοι μας;

Ἀπό τήν ἄλλη μεριά ὑπάρχει ἀσφαλῶς τό σοβαρό θέμα μέ τούς βόρειους γείτονές μας καί ὅσους κρύβονται ἀπό πίσω τους. Μέ αὐτούς λοιπόν ὑπάρχει μιά Ἑλληνοσκοπιανή διαφορά, πού γιά λόγους συντομίας μποροῦμε νά τήν ἀποκαλοῦμε τό “Σκοπιανό”. Ἄς προσπαθήσουμε λοιπόν νά ἀκριβολογοῦμε καί νά ἀφήσουμε τό “Μακεδονικό” ἐκεῖ πού ἀνήκει: Στήν Ἱστορία.

Ἡ δεύτερη ἔκφραση πού ἀκούγεται συχνά ἀπό πολιτικούς καί δημοσιογράφους στά “παράθυρα” διαφόρων καναλιῶν καί ἐφημερίδων εἶναι ἡ ἀπίστευτης ἐπιπολαιότητας διατύπωση περί “ἀλυτρωτισμοῦ” τῶν Σκοπιανῶν!

Ἐπειδή κοντεύουμε, νά ξεχάσουμε τήν γλώσσα μας, ὑπενθυμίζω ὅτι “ἀλυτρωτισμός” (irredentism = ἰρρεντεντισμός στά ἑλληνέζικα) εἶναι τό πολιτικό ἐκεῖνο κίνημα σέ μιά χώρα, πού ἀποσκοπεῖ νά ἀπελευθερώσει τούς ὑπόδουλους ὁμοεθνεῖς του σέ κάποιο ἄλλο γειτονικό κράτος, ἀλλά καί τά ἐδάφη πού κατοικοῦν αὐτοί. Ποιούς λοιπόν ἀλύτρωτους προσπαθοῦν νά ἀπελευθερώσουν οἱ Σκοπιανοί;

Τούς Ἕλληνες τῆς Μακεδονίας; Τούς “ἐθνικά Μακεδόνες” ψηφοφόρους κάποιου περίεργου φορέα, δηλ. 500-1000 ἄτομα; Καί σέ ποιά “ἀλύτρωτα” ἐδάφη ἀναφέρονται; Στήν Θεσσαλονίκη, τήν Κοζάνη, τήν Καβάλα, τήν Φλώρινα, τήν Χαλκιδική ἤ σέ κάτι ἄλλο; Μήπως θά ἀρχίσουμε νά ἀκοῦμε σέ λίγο γιά τόν ἀλυτρωτισμό τῶν Ἀμερικάνων, πού πῆγαν νά “ἀπελευθερώσουν” τό Ἰράκ ἤ τόν ἀλυτρωτισμό τῶν Τούρκων, πού ἐπιδιώκουν νά “ἀπελευθερώσουν” τήν Μοσούλη καί τά πετρέλαιά της; Θά μοῦ πεῖτε, βέβαια, ὅτι σ’ αὐτήν τήν χώρα τῶν θαυμάτων πού κατοικοῦμε, ὅλα εἶναι δυνατά καί ὅλα μποροῦν νά συμβοῦν, ὁπότε ἄς μή παραξενευόμαστε…».

Ἡ Ἑλληνο-Σκοπιανή διαφορά πάντως φοβάμαι ὅτι θά μᾶς ταλανίζει ὁλοένα καί περισσότερο, δεδομένου ὅτι γνωστά ἐξωευρωπαϊκά κέντρα ἔχουν ἀναμειχθεῖ στήν ὑπόθεση καί ἐπιχειροῦν νά ἐξυπηρετήσουν τά οἰκονομικά καί γεωπολιτικά τους συμφέροντα, ἀδιαφορώντας προφανῶς γιά τά πραγματικά συμφέροντα τῶν λαῶν τῆς περιοχῆς. Πολλά ἔχουν γραφτεῖ γιά τό θέμα καί ἀκόμα περισσότερα, δυστυχῶς, λέγονται ἀπό ἡμιμαθεῖς δημοσιογραφοῦντες, ἀλλά καί ἀπό ἀφελεῖς πολιτικολογοῦντες.

Ὡς γηγενής Μακεδών, μέ οἰκογενειακές ρίζες ἀνιχνεύσιμες στόν βορειοελλαδικό χῶρο, ἀπό τήν Ἤπειρο μέχρι τήν ἀνατολική Ρωμυλία, γιά περισσότερα ἀπό 200 χρόνια, μέ προσωπικές ἐμπειρίες καί βιώματα ἀπό τήν σύγχρονη ἐποχή, νομίζω ὅτι δικαιοῦμαι νά ἔχω καί ἐγώ ἄποψη γιά τό ζήτημα. Ἡ ἄποψή μου αὐτή διατυπώνεται συνοπτικά στήν σχετική ἐργασία μου γιά «Τό σλαβογενές ἰδίωμα», πού ὁμιλοῦν κάποιοι γηγενεῖς Μακεδό- νες Ἕλληνες (και ὄχι Ἕλληνες Μακεδόνες)* σέ ὁρισμένες περιοχές, ἡ ὁποία ἀρχικῶς εἶχε προγραμματισθεῖ νά συμπεριληφθεῖ μέ τήν μορφή «Παραρτήματος» στό παρόν βιβλίο. Τελικά κρίθηκε σκοπιμότερη ἡ ἔκδοσή του μέ τήν μορφή αὐτοτελοῦς τομιδίου γιά συγκεκριμένους λόγους.

Τέλος, ὀφείλω μιά ἐξήγηση γιατί ταυτίζω στό κείμενο τήν Ἔδεσσα μέ τίς Αἰγές, παρά τήν κυρίαρχη ἄποψη γιά τήν ταύτισή τους μέ τήν Βεργίνα. Κατ’ ἀρχάς ἡ ταύτιση Αἰγῶν-Βεργίνας δέν ἐπιβεβαιώθηκε ποτέ, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, παρά τούς πακτωλούς χρημάτων πού ἔχουν ξοδευτεῖ στήν περιοχή. Τό βιβλίο τοῦ ὁμότ. Καθηγητῆ Ἀρχαίας Ἱστορίας κ. Ἰωάννη Τουλουμάκου: «Ἱστορικά προβλήματα τῶν τάφων τῆς Βεργίνας» - Θεσσαλονίκη 2006, ὑπῆρξε καταλυτικό ὡς πρός τήν ἀμφισβήτηση αὐτῆς τῆς ταύτισης καί μέχρι νά προσκομιστοῦν ἀτράνταχτα στοιχεῖα καί ἄμεσες ἀποδείξεις, θά ἐξακολουθῶ νά ἐπιμένω στήν ἐξίσωση Αἰγαί=Ἔδεσσα. 

Στήν ἀπόρριψη τῆς Βεργίνας συμφωνοῦν ὁλοένα καί περισσότεροι εἰδικοί, Ἕλληνες καί ξένοι, παρά τήν ἐπιμονή συγκεκριμένων πλεγμάτων συμφερόντων, ἀπό τουριστικούς πράκτορες μέχρι πανεπιστημιακούς, πού ἔχουν συνδεθεῖ μέ τόν χῶρο τῆς Βεργίνας. Τό ἄρθρο τοῦ Καθηγητῆ Κλασσικῆς Ἀρχαιολογίας τοῦ Α.Π.Θ. κ. Παναγιώτη Β. Φάκλαρη, μέλους τῆς πανεπιστημιακῆς ἀνασκαφῆς τῆς Βεργίνας, πού δημοσιεύθηκε στό «ΒΗΜΑ» στίς 30.08.1998 μέ τίτλο «Ὁ τάφος τοῦ Φιλίππου: ὄνειρα καί ἀλήθειες» ἐξακολουθεῖ νά εἶναι ἐπίκαιρο καί χωρίς οὐσιαστική ἀπάντηση στίς βασικές του ἀντιρρήσεις καί προβληματισμούς, παρά τήν πάροδο δεκαετίας καί πλέον ἀπό τήν ἀρχική του δημοσίευση. Εὔχομαι οἱ ἀναγνῶστες νά ἐπιδείξουν κατανόηση καί νά συγχωρήσουν τήν ἐμμονή μου στό συγκεκριμένο ζήτημα.

Ἐλπίζω τό βιβλίο αὐτό νά φανεῖ χρήσιμο σέ ὅλους ἐκείνους πού ἐπιθυμοῦν νά ἐμπλουτίσουν τίς γνώσεις τους γιά τήν Ἀρχαία Μακεδονία.

Δ. Ε. Ε.

Ἔδεσσα, Δεκέμβριος 2009

__________________________________

* Πρός ἀποφυγήν παρανοήσεων διευκρινίζω ὅτι ὁ λόγος πού ὑποστηρίζω τήν διατύπωση «Μακεδόνες Ἕλληνες» (κατ’ ἀντιστοιχία μέ τίς διατυπώσεις «Θεσσαλοί Ἕλληνες,», «Κρητικοί Ἕλληνες» κ.λπ.) εἶναι διότι θεωρῶ ὅτι μέ τόν τρόπο αὐτόν ἀποφεύγον- ται σκόπιμες συγχύσεις. Ἀναφερόμενοι ἀντιθέτως σέ «Ἕλληνες Μακεδόνες» ἐξυπονοεῖται καί ἡ ὕπαρξη «Σέρβων Μακεδόνων», «Βουλγάρων Μακεδόνων», «Τούρκων Μακεδόνων» κ.λπ. οἱ ὁποῖες εἶναι μέν ἀποδεκτές ὡς γεωγραφικοί προσδιορισμοί καί διευκρίνηση προέλευσης κάποιου ἀπό τόν εὐρύτερο γεωγραφικό χῶρο τῆς Μακεδονίας, ἀλλά ὄχι βεβαίως ὡς ἐθνοτικός προσδιορισμός.