Η Βόρειος Ήπειρος είναι Ελλάδα

Του Τριαντάφυλλου Καπελαρή

«"Ελληνες εΐσίν, Ήπεφώται κα­λούμενοι άχρις Έπιδάμνου πόλε­ως, ήπερ έπαθαλασσία οικείται». Μ' αυτά τά λόγια ό μεγάλος ιστορικός Προκόπιος, πού έζησε καί έγραψε κατά τήν πρώιμη Βυζαντινή περίο­δο οριοθετεί τά ακρότατα βόρεια σύνορα της Ελλάδος. Μέχρι καί τήν Έπίδαμνο, τό σημερινό Δυρρά­χιο δηλαδή, κατοικούσαν "Ελλη­νες. Άπό το Δυρράχιο καί πάνω κατοικούσαν οΐ Ιλλυριοί. Μέ τόν Προκόπιο συμφωνούν καί άλλοι με­γάλοι "Ελληνες ιστορικοί καί γεω­γράφοι, όπως ό Στράβων που' το­ποθετεί τά ακρότατα όρια της Ελ­λάδος στήν Εγνατία όδό. Νότια της Εγνατίας όδοϋ κατοικούσαν oi "Ελληνες καί βόρεια οί Ιλλυριοί. Ε­πίσης ό Παυσανίας καί ό Διονύσιος ό Περιηγητής ορίζουν ότι κατοι-κούντο άπό "Ελληνες όλες οί Ηπει­ρωτικές περιοχές μέχρι τήν Απολ­λωνία (σημερινή Αυλώνα), τό Δυρ­ράχιο καί τήν Εγνατία όδό.

Οί όροι Βόρειος καί Νότιος "Η­πειρος είναι τεχνητοί. Τόσον κατά τά αρχαία χρόνια, όσον καί κατά τά Βυζαντινά ή "Ηπειρος ήταν ενιαίος γεωγραφικός χώρος άπό τόν Αμ­βρακικό Κόλπο καί τήν Πίνδο μέχρι τό Δυρράχιο καί τήν Εγνατία όδό. Έκατοικεϊτο δέ ολόκληρη άπό 14 κατά τόν Θεόπομπον (4ος αίων. π.Χ.)

Ηπειρωτικά φύλα, ένώ κατά τόν Στράβωνα (1ος αίων. μ.Χ.) άπό 11. Στήν περιοχή όπου ονομάζου­με σήμερα Βόρειο "Ηπειρο κατοι­κούσαν κυρίως τά έξης φύλα. Οί Χάονες στήν περιοχή Χειμάρρας, Δελβίνιου, Αγίων Σαράντα καί Αυ­λώνας. Οί Άντιτάνες στήν περιοχή Αργυροκάστρου, Τεπελενίου, Πρεμετής καί Βερατίου μέχρι τόν ποτα­μό Δεβόλη. Στήν περιοχή της Κορυτσάς κατοικούσαν οί Παραναΐοι. "Ολόκληρη ή "Ηπειρος ενώ­θηκε τόν 3ο π.Χ. αίων. ύπό τόν Πύρρο σέ ενιαίο Κράτος.

Βυζαντινή περίοδος Τουρκοκρατία

Κατά τήν Βυζαντινή περίοδο ολόκληρη ή "Ηπειρος μέχρι τόν πο­ταμό Γενούσο αποτελούσε τό θέμα διοικητική περιφέρεια) της Νικοπόλεως. Ή Αλβανία αποτελούσε τό θέμα τοϋ Δυρραχίου. Στά χρόνια μετά τήν Φραγκοκρατία ιδρύθηκε στην "Ηπειοο το περίφημο δεσποτάτο της Ηπείρου (η δεσποτάτο της Ελλάδος) υπό τον Μιχαήλ Άγγελο. Το δεσποτάτο αυτό καταλύ­θηκε τό 1358 μ.Χ. άπό εμφύλιες διαμάχες καί τήν επιδρομή Αλβα­νικών ορδών ύπό τόν Κάρολο Τό­πια.

Ακολουθεί ή Τουρκοκρατία, ή οποία είναι ιδιαίτερα σκληρή γιά τήν "Ηπειρο (καί ειδικά γιά τήν Βόρειο "Ηπειρο). "Αθρόοι εξισλαμισμοί λαμβάνουν χώραν. Μεγάλο μέρος των "Ελλήνων καί τό σύνολο σχε­δόν των Αλβανών εξισλαμίζονται. Τήν Τουρκική εξουσία στήν Ήπει­ρο ασκούν Αλβανοί μισθοφόροι οί όποιοι ξεσπούν τό μίσος τους κα­τά τών "Ελλήνων. Αποκορύφωμα ή εποχή τού Άλή Πασά κατά την οποία ή "Ηπειρος διέτρεξε τόν κίν­δυνο νά έξισλαμισθή καί νά έξαλβανισθή. Μεγάλη είναι ή προ­σφορά τοϋ "Αγίου Όσιομάρτυρα καί Εθνομάρτυρα Κοσμά τού Αιτω­λού στήν διατήρησι τής Χριστιανι-κότητος καί της Έλληνικότητος της Ηπείρου. Οί Βορειοηπειρώτες όπως καί όλοι οί Ηπειρώτες πήραν μέρος στήν εθνεγερσία τοϋ 1821, καί πάρα πολλοί άπ' αυτούς έδω­σαν τήν ζωή τους. Επίσης μεγάλες επαναστάσεις γιά τήν άποτίναξι τοϋ τουρκικού ζυγού έλαβαν χώ­ραν στήν "Ηπειρο τό 1854-55 καί τό 1878-79.

Αντάρτικο σώμα Βορειοηπειρωτών

Κατασκευάζεται ή Αλβανία

Τό ξύπνημα τοϋ Αλβανικού εθνι­κισμού έλαβε χώραν μετά τό 1878. Μία ομάδα Αλβανών διανοουμέ­νων καί μεταναστών στό εξωτερι­κό αρχίζουν νά θέτουν στά τέλη τοϋ 19ου αίώνος»τό ζήτημα της ­ανεξαρτησίας της Αλβανίας. Μετά τήν έναρξι τών Βαλκανικών πολέ­μων στίς 28 Νοεμβρίου 1912 ό μπέ­ης της Αυλώνας Ισμαήλ Κεμάλ Βλιόρα κηρύττει τήν ανεξαρτησία της Αλβανίας. Παράλληλα μετά τήν μάχη στό Μπιζάνι, 19-21 Φε­βρουαρίου 1913 ό "Ελληνικός Στρα­τός καταλαμβάνει ολόκληρη τήν "Ηπειρο, μαζί καί τήν Βόρειο "Ηπει­ρο. Άπό αυτή τήν στιγμή τό Βο­ρειοηπειρωτικό ζήτημα τίθεται έπί τάπητος. Μετά τήν κατάληψι της Βορείου Ηπείρου άπό τόν "Ελληνι­κό Στρατό, αρχίζουν οί λυσσαλέες αντιδράσεις άπό πλευράς Αυ­στρίας καί Ιταλίας. Τά παραδοσιακά συμφέροντα της Αυστρίας ήταν πάντοτε στόν χώρο της Αδριατι­κής, γι αυτό καί πάγια πολιτική της ήταν ο αποκλεισμός οποιασδήποτε δυνάμεως από την εξασφάλιση του έλεγχου στά ανατολικά παράλια της Αδριατικής. Κυρίως ό αποκλει­σμός της προαιώνιας αντιπάλου της, Ιταλίας καί της Σερβίας. Γι' αυ­τό τόν σκοπό αντιδρούσε στήν ιδέα τοϋ διαμελισμού τής Αλβανίας α­νάμεσα στήν "Ελλάδα καί τήν Σερ­βία καί προωθούσε τήν ίδρυσι αυτόνομου Αλβανικού κράτους. Ή Ιταλία άπό τήν άλλη πάντοτε εϊχε ως στόχο τήν ηγεμονία στήν "Α­δριατική καί στήν στρατηγική και Οικονομική διεύσδυσι στά Βαλκά­νια. Βάσι γι' αυτό τόν σκοπό θεω­ρούσε τήν Αλβανία, γι' αυτό καί αυτή μέ τήν σειρά της προσανατο­λιζόταν στήν δημιουργία αυτόνο­μου Αλβανικού κράτους πού θά ήταν ύπό τήν επιρροή της.

Ή έντασι στά Βαλκάνια άρχισε νά παίρνη επικίνδυνες διαστάσεις. Στίς 3-12-1912 ή διάσκεψι τών πρε­σβευτών τών Μεγάλων Δυνάμεων στό Λονδίνο ύπό τήν προεδρία τοϋ "Αγγλου υπουργού Εξωτερικών, σέρ "Εντουαρντ Γκρέν συμφώνησε γιά τήν ϊδρυσι ανεξάρτητου Αλβα­νικού κράτους.

Διαπραγματεύσεις γιά τά σύνορα

Ωστόσο δυσεπίλυτο πρόβλημα αποτελούσε ό καθορισμός τών συ­νόρων τοϋ νέου κράτους. Ή Αυ­στρία ενδιαφερόταν κυρίως γιά τά βόρεια σύνορα, ένώ ή Ιταλία γιά τά νότια μέ στόχο τήν παρεμπόδισι τής εξόδου τής "Ελλάδος στήν Α­δριατική καί τόν "Ελληνικό έλεγχο τών στενών τής Κέρκυρας. "Οταν τά βόρεια σύνορα διευθετήθηκαν ή Αυστρία τάχθηκε αλληλεγγύη μέ τήν Ιταλία γιά τόν καθορισμό τών νοτίων συνόρων. Κοινή δέ θέσι καί τών δύο ήταν ή τοποθέτησι τών νο­τίων συνόρων τής Αλβανίας στίς εκβολές τοϋ πόταμου Καλαμά. "Ο­δηγούμαστε έτσι στήν Πρεσβευτι­κή Συνδιάσκεψι της 29 Μαΐου 1913. Σ' αυτήν υπάρχουν δύο τοποθετή­σεις. Πρώτον ή Ίταλοαυστριακή πού δριζε ώς σύνορα τήν γραμμή ακρωτήριο Στύλος - Κορυτσά καί δεύτερον ή Ρωσογαλλική πού υπεστήριζε τήν παραχώρησι στήν "Ελ­λάδα τών περιοχών Αργυροκάσ­τρου, Δελβίνου, Πρεμετής καί Κο­ρυτσάς. Ή "Ελλάδα άπό τήν πλευ­ρά της πρότεινε την διεξαγωγή δημοψηφίσματος στίς περιοχές που ήταν ύπό "Ελληνική κατοχή, ή πρόταση αυτή όμως απορρίφθηκε μέ τό αιτιολογικό ότι ένα τέτοιο δη­μοψήφισμα θά ήταν διαβλητό. Κατόττιν τούτου ό Πρωθυπουργός Βενιζέλος πληροφόρησε τίς Δυνά­μεις ότι δεχόταν ώς σύνορα τό α­κρωτήριο Στύλος στά νοτιοδυτικά μέ τόν όρο όμως νά παραχωρηθούν στήν Ελλάδα τά ύπό Ελληνική κα­τοχή νησιά τοϋ Αιγαίου καθώς καί ή κοιλάδα τοϋ Δρίνου στήν Βόρειο "Ηπειρο συμπεριλαμβανομένης τής Πρεμετής καί τής Κορυτσάς. Στήν τελευταία της συνεδρία ή Πρεσβευ­τική συνδιάσκεψι συνέστησε επι­τροπή καθορισμού τών συνόρων μέ τήν άρχή ότι τά σύνορα θά χαράσ­σονταν βάσει εθνολογικών καί γε­ωγραφικών κριτηρίων. Οί εργασίες τής επιτροπής αυτής άρχισαν στις αρχές Όκτωβρίου 1913.

Προεόρτια έλληνικής αντιστάσεως

Ωστόσο μεταξύ τών Ελλήνων τής Βορείου Ηπείρου άρχισε νά παρουσιάζεται μία κίνησι αντιστά­σεως καί σχηματίστηκαν πολυάριθ­μα ανταρτικά σώματα μέ επικεφα­λής αξιωματικούς τοϋ τακτικού Ελ­ληνικού Στρατού. Αυτό είχε σάν α­ποτέλεσμα Ίταλοαυστριακό διάβη­μα μέ τό όποιο έζητεϊτο ή άποχώρησι τοϋ Ελληνικού Στρατού άπό τήν Βόρειο "Ηπειρο. Παρόμοιες πιέσεις ασκούσε στόν Βενιζέλο καί ή Αγγλία. Ό Βενιζέλος αποδέχθη­κε τήν Αγγλική πρότασι ύπό τόν δρο νά κατοχυρωθούν στήν Ελλά­δα τά νησιά τοϋ Αιγαίου καί νά κη­ρυχθούν αυτόνομα τά Δωδεκάνησα πού κατείχε ή Ιταλία. Στίς 30-11 - 1913 άνεχώρησε άπό τήν Αλβα­νία ή επιτροπή χαράξεως τών συνόρων.

Στίς 4-12-1913 μέ τό Πρωτόκολ­λο τής Φλωρεντίας κηρύσσεται ή Αλβανία Ανεξάρτητο κράτος στό όποιο συμπεριλαμβάνονταν καί οί Ελληνικές περιοχές τής Βορείου Ηπείρου. Παράλληλα τά νησιά τοϋ Αιγαίου κατοχυρώνονταν στήν Ελ­λάδα ή οποία ανελάμβανε τήν ύποχρέωσι νά εκκενώση τήν Βόρειο "Ηπειρο άπό τόν Ελληνικό Στρατό.

Ή κήρυξις της ανεξαρτησίας

Τόν Φεβρουάριο του 1914 ο Έλληνικός Στρατός εκκενώνει τήν Βόρειο "Ηπειρο. "Αμεσο αποτέλεσμα, αύτοϋ ήταν ή διακήρυξι της αυτο­νομίας της Βορείου Ηπείρου στίς j 4-2-1914, ό σχηματισμός επαναστα­τικής κυβερνήσεως ύπό τόν Γεώρ-|γιον Χριστάκην-Ζωγράφον-και η ένταση τοϋ έθνικοαπελευθερωτικοϋ άγώνα. Περίφημοι έμειναν oι Ιεροί Λόχοι των Βορειοηπειρωτών αλλά 'καί τών Βορειοηπειρωτισσών. Μέχρι τά μέσα Απριλίου όλοκληρώθηκε ή άποχώρησι τοΰ Ελληνικού Στρατού. Κάτω άπό τήν πίεσι τού αντάρτικου αγώνα ή διεθνής έπιτροπή έλεγχου στήν. Αλβανία ήλθε σέ διαπραγματεύσεις μέ την αυτονομιστική ηγεσία. Στίς 5 Μαΐου' 1914 υπεγράφη τό Πρωτόκολλο της Κερκύρας μέ τό όποιο άναγνωρίζονταν στους "Ελληνες τής Βορείου Ηπείρου αυτονομία καθώς καί τά δικαιώματα θρησκείας, παι­δείας καί γλώσσας. Ώστόοο ό αν­τάρτικος αγώνας δέν έπαυσε. Σκληρές μάχες συνέχισαν νά διεξάγονται εναντίον τών άτακτων Τουρκαλβανών οί όποιοι έκαναν επιδρομές στά Ελληνικά χωριά. Ή Αλβανία παρουσίαζε μία χαώδη κατάστασι πού είχε σάν αποτέλε­σμα νά εγκατάλειψη τήν χώρα ό πρώτος ηγεμόνας της Γουλιέλμος Βήντ. Τόν Όκτώβριο τοϋ 1914 ό Ελληνικός Στρατός καταλαμβάνει γιά δεύτερη φορά τήν Βόρειο "Η­πειρο. Δύο χρόνια αργότερα όμως " αναγκάζεται να τήν ξαναεγκαταλείψη - τόν Σεπτέμβριο τοϋ 1916- κατόπιν τής συμφωνίας τοϋ τότε Πρωθυπουργού Σκουλούδη μέ την Ιταλία. Οί Ιταλικές δυνάμεις κατα­λαμβάνουν τήν Βόρειο "Ηπειρο.

Μέ τό τέλος τοΰ Α' Παγκοσμίου Πολέμου ή Βόρειος "Ηπειρος ξαναπροσταρτάται στήν Αλβανία. Διο­ρίζεται καί πάλιν μία επιτροπή καθορισμού τών συνόρων ή οποία όμως δέν κατορθώνει νά φέρη εις πέρας τό έργο της γιατί Αλβανοί ληστές σκότωσαν τόν επικεφαλής της, Ιταλό στρατηγό Τελλίνι.

Αναγνωστικό για τα ελληνόπουλα από
το καθεστώς Χότζα

Ή συνέχεια είναι γνωστή. Συνε­χείς διωγμοί τού Βορειοηπειρωτι­κού πληθυσμού μέχρι τήν άπελευθέρωσί του άπό τόν Ελληνικό Στρατό τό 1940. Στήν συνέχεια κα­τοχή, Άπελευθέρωσι καί Κομμουνιστικοποίησι τής Αλβανίας. Ό διωγμός παίρνει πιό άγριο περιεχό­μενο ιδιαίτερα μετά τό αθεϊστικό διάταγμα τοϋ 1967. Χιλιάδες "Ελλη­νες δολοφονήθηκαν, βασανίστηκαν καί δεκάδες χιλιάδες εκτοπίστη­καν. Οί εκκλησίες καί τά ελληνικά σχολεϊα έκλεισαν. Ωστόσο ή ψυχή τοϋ Βορειοηπειρωτικού Ελληνι­σμού παραμένει αδάμαστη καί πε­ριμένει τήν μεγάλη ώρα.

Σήμερα βρισκόμαστε σέ μία φάσι πού τό πρόβλημα τών εθνοτήτων τίθεται ξανά έπί τάπητος. Στήν Βαλκανική ειδικά τό καζάνι βράζει. Στήν ίδια τήν Αλβανία τό καθε­στώς τίθεται ύπό άμφισβήτησι. Καί όμως ή ευκαιρία φαίνεται νά χάνε­ται. Ωστόσο ή αυγή τής Νίκης χα­ράζει. Καί έχει χρώμα γαλάζιο Ελληνικό. Δέν μπορεί νά γίνη άλλοιώς. Ή ειμαρμένη τό οριοθετεί καί τό πεπρωμένο τών Ελλήνων τό προστάζει.

---------------------------------------------------------------------------------------------

Το άρθρο του Τριαντάφυλλου Καπελαρή δημοσιεύθηκε στην εφ. ΝΕΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ στις 22 Φεβρουαρίου του 1991