Κυνηγώντας τα Pokemon: το δυστοπικό παρόν της τεχνολογίας

γράφει ο Δημήτρης  Γκίκας.*

Η «τρέλα» με το καινούργιο παιχνίδι «Pokemon Go» έρχεται να προσθέσει άλλο ένα λιθαράκι στη δημιουργία ενός ιδιαίτερα δυστοπικού μέλλοντος. Το παιχνίδι, που χαρακτηρίζεται ως «εφαρμογή επαυξημένης πραγματικότητας», βασίζεται στη χρήση των έξυπνων συσκευών (κινητών και tablets) και στη εφαρμογή της κοινοποίησης της τοποθεσίας των κατόχων τους. Με άλλα λόγια, πρόκειται για ένα ακόμα βήμα προς την κατεύθυνση της οικειοθελούς παραίτησης μεγάλης μερίδας ανθρώπων από τα προσωπικά τους δεδομένα και από την ιδιωτικότητά τους. 
Οπωσδήποτε, η νέα τεχνολογία εξ ορισμού ενείχε αυτόν τον κίνδυνο. Από την ώρα που κάποιος συνδέεται διαδικτυακά με οποιοδήποτε τρόπο, η δυνατότητα να

παρακολουθείται είναι τεράστια: από τη μοναδική ΙΡ Διεύθυνση έως τα cookies των ιστοσελίδων και την ασύρματη σύνδεση (wi-fi) των συσκευών του, ο άνθρωπος γίνεται homo connexus, βρίσκει το ρόλο του μέσα σε μια μονίμως on-line εικονική πραγματικότητα, δια της οποίας πλέον σχετίζεται με τους συνανθρώπους του.

Η ίδια η θέση του ανθρώπου σ’ αυτόν τον εικονικό κόσμο φαίνεται προβληματική. Γενιές ολόκληρες, αφού πρόσβαση σ’ αυτόν τον κόσμο παρέχουμε ακόμα και στα μικρά παιδιά, μεγαλώνουν θεωρώντας φυσιολογικό το να «μοιράζεσαι» και να κοινοποιείς από προσωπικές πληροφορίες έως και καθαρά ιδιωτικές στιγμές. Η δε κοινωνικοποίηση πλέον περνά από τεχνολογικούς διαμέσους, στερώντας, σε πολλές περιπτώσεις, ακόμα και την ουσιαστική ανθρώπινη επαφή. Η (παρα) πληροφόρηση και η γνώση, η κάθε λογής ιδεοληψία και στρεβλή κοσμοθεώρηση δεν φιλτράρεται από κανέναν γονιό ή δάσκαλο, αλλά κυκλοφορεί άναρχη. Το χειρότερο; Η ατομική ελευθερία (η οποία περιλαμβάνει και την προστασία της ιδιωτικότητας και των προσωπικών δεδομένων) όχι μόνο καταπατάται, αλλά παραδίδεται ιδία βουλήσει!

Ίσως δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η γενιά μας χαρακτηρίζεται από απόλυτη αδιαφορία για τα κοινά. Για να ενδιαφερθείς για τα δημόσια, πρωτίστως χρειάζεται να φροντίζεις για τα ιδιωτικά σου. Να έχεις, δηλαδή συναίσθηση της ατομικότητάς σου, της μοναδικότητας της ύπαρξής σου. Καταστρατηγώντας την αίσθηση του ιδιωτικού, δημιουργούμε ένα είδος κοινωνικού «ζόμπι» που κυκλοφορεί κοινοποιώντας και δημοσιοποιώντας τα πάντα: από το πού βρίσκεται κάθε στιγμή, μέχρι το τι βλέπει στην τηλεόρασή σου. Ποια η διαφορά, λοιπόν από τον Μεγάλο Αδελφό του Όργουελ; Δεν χρειάζεται πλέον καμία κυβέρνηση να τοποθετήσει κάμερες στο σπίτι σου για να σε εξαναγκάσει σε παρακολούθηση 24 ώρες το 24ωρο. Σε καθοδηγεί να παραιτηθείς ο ίδιος από κάθε μορφή ιδιωτικότητας, προσφέροντάς σου πολλές φορές το είδος εκείνο της διασκέδασης, τον τρόπο της μετακίνησης, τον τρόπο ενημέρωσης, τον τρόπο εργασίας ακόμα, που προβλέπει αυτή την παραχώρηση της ατομικής σου ελευθερίας, όπως τις εφαρμογές που απαιτούν κοινοποίηση της παρουσίας σου.

Τα Reality Shows, πολύ δημοφιλή μέχρι πριν λίγα χρόνια, είχαν ήδη προετοιμάσει την αποδοχή της ιδέας της οικειοθελούς παρακολούθησης της καθημερινότητάς μας από άλλους. Ακόμα κι αν είσαι απλώς τηλεθεατής ενός τέτοιου παιχνιδιού, εθίζεσαι σ’ αυτόν τον τρόπο ζωής. Ακόμα κι όταν βλέπεις στο Facebook τους άλλους να κοινοποιούν προσωπικές τους στιγμές και δεδομένα και σχολιάζεις θετικά ή απλώς πατάς το κουμπί «Μου αρέσει», εθίζεσαι σ’ αυτόν τον τρόπο ζωής.

Είναι, λοιπόν τόσο κακό να ζούμε σ’ έναν τέτοιο κόσμο; Είναι, όταν αυτού του είδους η δραστηριότητα διαμορφώνει συνειδήσεις, επιβάλλει μια καθημερινή μορφή ρουτίνας και δεν συνιστά ελεύθερη επιλογή. Το να κοινοποιήσω την παρουσία μου σε μια εκδήλωση, μια φορά στα τόσα, μπορεί να μην είναι τόσο φοβερό. Το να φτάσω, όμως στο σημείο να δεχτώ (όπως ακούγεται ότι θα συμβεί στο άμεσο μέλλον) ως κομμάτι της καθημερινότητάς μου να δίνω στίγμα κάθε φορά που μπαίνω στο Διαδίκτυο και στα Social Media ή που ανοίγω τη Smart τηλεόρασή μου κ.ο.κ. συνιστά, θεωρώ, τεράστιο κακό. Γιατί; Διότι εξ ορισμού αυτό συνιστά μια μορφή τυραννίας που επιβάλλεται με εντελώς ύπουλο τρόπο.

Αν θέλουμε να παραμείνουμε μια κοινωνία ανθρώπων κι όχι μια κοινωνία δεσμωτών που ασχολούνται αποκλειστικά με είδωλα (πόσο ανησυχητικά επίκαιρος παραμένει ο Πλατωνικός μύθος του Σπηλαίου…), οφείλουμε να είμαστε πολύ προσεχτικοί στο πόσο εύκολα δημοσιοποιούμε, έστω και για κάποιες στιγμές διασκέδασης, τις προσωπικές και ιδιωτικές μας στιγμές. Διότι η συναίσθηση της ατομικής μας ελευθερίας είναι προαπαιτούμενο για να αγωνιστούμε για όλες τις άλλες μορφές της. 

* Ο  Δημήτρης Ε. Γκίκας είναι Φιλόλογος, Μ.Α.,
Διδάκτωρ Πολιτικής Φιλοσοφίας & Φιλοσοφίας της Τέχνης
Επιστημονικός Συνεργάτης περιοδικού "Ιστορικά Θέματα"
Ειδικός Σύμβουλος σε θέματα Πολιτισμού Δήμου Καλλιθέας

πηγή