Πάντα οι δούλοι έβρισκαν εύκολο να ξεπουλάνε την ελευθερία τους!

γράφει ο Δημήτρης Γκίκας
Αλλάζουμε τον εαυτό μας – Αλλάζουμε τον κόσμο: Η αρχή

Γιατί αισθανόμαστε σα να πέφτουμε συνεχώς σ’ ένα βαρέλι δίχως πάτο; Γιατί δεν αντιδρούμε; Γιατί δεν κάνουμε κάτι;

Ερωτήματα που διατυπώνονται από πολλούς. Ερωτήματα που μοιάζουν να μην έχουν απαντήσεις.

Σημαντικό είναι να αντιληφθούμε ότι υπάρχει το πρόβλημα. Ότι κάτι δεν πάει καλά. Μπορεί να μοιάζει περίεργο σε κάποιους, αλλά δεν έχουν όλοι αντιληφθεί τι ακριβώς συμβαίνει. Κι αυτό που συμβαίνει είναι ότι η Ανθρωπότητα (κι όχι μόνο η Ελλάδα, πρέπει να το αντιληφθούμε αυτό) διαβαίνει άλλον ένα Μεσαίωνα. Πιο «εκλεπτυσμένο» αυτή τη φορά: δίχως Ιερά Εξέταση, κρεμάλες ή βασανιστήρια.

Η συνειδητοποίηση ότι ο πολιτισμός μας, παρά τις εκρηκτικές τεχνολογικές

εξελίξεις, οπισθοδρομεί δεν ξαφνιάζει τους πνευματικούς ανθρώπους (τους πραγματικά πνευματικούς, όχι αυτούς που εμπορεύονται την τέχνη, την επιστήμη ή τη θρησκεία για τριάντα αργύρια ή για να γίνουν φίρμες του σύγχρονου μάρκετινγκ). Δεν ξαφνιάζει, διότι η τεχνολογική εξέλιξη, η υπερκατανάλωση, η πληθώρα υλικών αγαθών (που, όμως υφίσταται για λίγους) δεν συμβαδίζει με την ανάπτυξη της πνευματικότητας.

Πάντα οι δούλοι έβρισκαν εύκολο να ξεπουλάνε την ελευθερία τους (και, συνεπακόλουθα τον αγώνα για την αποκτήσουν ή να τη διατηρήσουν) για ένα πιάτο φαί, για μια στέγη κι ένα κρεβάτι να κοιμηθούν. Πολύ απλά, σήμερα ξεπουλάνε την ελευθερία τους για υλικά αγαθά ακόμα πιο εντυπωσιακά: ένα ακριβό αυτοκίνητο, μια τεράστια τηλεόραση, ένα πανάκριβο κινητό τηλέφωνο. Η λογική είναι ακριβώς η ίδια.

Πάντα οι ανελεύθεροι άνθρωποι συνδέονται περισσότερο με τα πράγματα, παρά με το συνάνθρωπό τους. Το πρώτο προϋποθέτει απλώς μια σχέση κατοχής. Το δεύτερο απαιτεί αληθινό «δέσιμο», σκληρή δουλειά κι ευθύνη για να διατηρεί τη σχέση του με το συνάνθρωπό του, πραγματική αλληλεγγύη (όχι από την άλλη που αποσκοπεί στην κονόμα), κοινούς αγώνες, αυτοθυσία για έναν ανώτερο σκοπό (που σημαίνει να θυσιάζεται για κάτι που ξεπερνά τις εγωιστικές του ανάγκες). Γι’ αυτό και οι ελεύθεροι άνθρωποι γνωρίζουν να αγωνίζονται για ιδεώδη, ιδανικά κι αξίες. Οι ανελεύθεροι μοχθούν μόνο για την καθημερινή τους, αποκλειστικά εγωιστική, επιβίωση.

Να λοιπόν τι συμβαίνει: οι περισσότεροι ζούμε ως Πλατωνικοί δεσμώτες σ’ ένα σπήλαιο, δεμένοι χειροπόδαρα. Οι πεποιθήσεις μας εδράζονται σε σκιές και είδωλα, καθιστώντας μας ανίκανους να αντικρίσουμε την αλήθεια. Οι «ταχυδακτυλουργοί» του σύγχρονου πολιτικού μάρκετινγκ κουνάνε μπροστά στα μάτια μας ό, τι θέλουν να πιστέψουμε. Αποκαλούν τα δεσμά μας «μεταρρυθμίσεις», «αειφόρο οικονομική ανάπτυξη» καθότι πάντοτε στην ιστορία, οι αλυσίδες βαφτίζονται με ωραίες, βαρύγδουπες λέξεις.

Η δουλεία μπορεί να αλλάζει τους όρους εφαρμογής της, αλλά διακρίνεται πάντα από μια βασική σταθερά: δεν θέτει ποτέ στους ανθρώπους κάποια εναλλακτική πρόταση. Το δίλημμα «Ελευθερία ή Θάνατος» τέθηκε από τους αποφασισμένους Έλληνες επαναστάτες, όχι από τους Τούρκους δυνάστες. Οι τελευταίοι απλώς έσφαζαν κι έπνιγαν στο αίμα όλες τις απόπειρες εξέγερσης.

Πώς, όμως μπορούμε να φτάσουμε στο σημείο να θέσουμε τα δικά μας διλήμματα; Ποια μπορεί να είναι αυτά; Αυτό θέλει, καταρχήν, προσωπική μεταστροφή. Θέλει πραγματική αλλαγή. Θέλει να δούμε και να αναγνωρίσουμε, πίσω από τις βαρύγδουπες λέξεις, τις αλυσίδες μας. Να τις αντικρίσουμε όχι υπό το πρίσμα της «πολιτικής ορθότητας», αλλά υπό το πρίσμα του πραγματικού Λόγου, της λογικής σκέψης. Δύσκολο. Αλλά ο κόσμος δεν αλλάζει ποτέ από κάποιους άλλους. Αλλάζει πρώτα από μας τους ίδιους. «Έτσι αλλάζει ο κόσμος: ένας άνθρωπος κάθε φορά», λέει ένα γνωστό απόφθεγμα. Κι ο άνθρωπος που χρειάζεται να αλλάξει πρώτα, είναι πάντα αυτός που κοιτάμε στον καθρέφτη.

Αλλάζουμε τον εαυτό μας – Αλλάζουμε τον κόσμο. Δίχως το πρώτο, απλά παραμένουμε θεατές άβουλοι, δεσμώτες, κυριευμένοι από έναν άκρατο μεσσιανισμό, που πάντα συνοψίζεται στο δόγμα «κάποιος άλλος θα μας σώσει».

Ο  Δημήτρης Ε. Γκίκας είναι Φιλόλογος, Μ.Α.,
Διδάκτωρ Πολιτικής Φιλοσοφίας & Φιλοσοφίας της Τέχνης
Επιστημονικός Συνεργάτης περιοδικού "Ιστορικά Θέματα"
Ειδικός Σύμβουλος σε θέματα Πολιτισμού Δήμου Καλλιθέας