Η Xρεωκοπία των Aξιών.

Αξία είναι κάθε τι, το οποίον οι άνθρωποι θεωρώντας το ποιοτικό, κατα­ξιω­μέ­νο, χρήσιμο, επίλεκτο και ηθικώς ανώτερο, επιδιώκουν να το αποκτήσουν. Περιεκτι­κά, να περιβληθούν μ’ αυτό και ολόκαρδα να το βιώσουν με την αυτεπίγνωσή τους.

Επιχειρώντας μία κατάταξη των Αξιών θα λέγαμε, ότι διακρίνονται σε οικο­νομικές, κοινωνικές, θρησκευτικές και άλλες ανάλογες με το περιεχόμενό τους, όπως είναι ανάλογες και με τους τομείς των ανθρωπίνων δράσεων, για τις οποίες δράσεις αναφέρονται.

Αν τις θεωρήσουμε με όρους φιλοσοφικούς, τότε θα οδηγηθούμε στις Αξίες του «αγαθού», του «ωραίου», του «αληθινού», οι οποίες αξίες είναι αντίστοιχες με τους τρεις βασικούς τομείς της φιλοσοφίας «Ηθική», «Αισθητική» και «Γνωσιο­λο­γία». Στους ανωτέρω τομείς, είναι δυνατόν να προστεθεί και ένα επί πλέον πεδίο μελέτης της φιλοσοφίας της θρησκείας, που είναι το «Άγιον».

Το αντίθετο της αξίας είναι η απαξία. Οι αντίστοιχες των αξιών απαξίες είναι το «κακό», το «άσχημο», το «ψεύτικο», το «βέβηλο».

Σαν άτομα με αξιολογικούς προσανατολισμούς και στην προσπάθειά μας να διαμορφώσουμε μία συμβατή με τις Αξίες θέση, αδιάλειπτα επιδιώκουμε να κοινωνι­κο­ποιηθούμε για να εκφράσουμε την εσωτερική πλευρά των σχέσεών μας με την κα­τακαλυπτική πραγματικότητα. Αυτή η κοινωνικοποίηση είναι μία αναγκαστική των καιρών επιταγή. Άλλως πως υποχρεούμεθα να αποδεχθούμε εαυτόν ως τρίτον και ως αμύητον. Εν πολλοίς, ως κοινωνικά παρείσακτον.

Από την παραδοχή αυτή και μετά αρχίζει η σύγχρονη τραγωδία. Αρχίζει ένας συμπιεστικός στοχασμός, ο οποίος διεισδύει στις συνθήκες των σκιών των ιδεών, των πράξεων και των πιστεύω της κοινωνίας, η οποία φαίνεται είτε σαν εικόνα συνι­στώντων εμψύχων, είτε  σαν μεγάλες ομάδες εμψύχων, είτε σαν μαζική έκφραση του συνόλου των εμψύχων.

Τελευταίως ζούμε μία κρίση, της οποίας η πορεία εκτιμάται ζοφερή, το δε μέλ­λον της μη αναγνώσιμο. Για τους πολλούς η κρίση είναι οικονομική. Για τους λι­γότερους η κρίση είναι οικονομικο-πολιτική. Για τους ελάχιστους η κρίση είναι η -υ­πό γιγάντωση- χρεωκοπία των αξιών. Η κρίση αυτή θα μπορούσε να σχετίζεται με την απρονόητο διαχείριση της οικονομίας, την άφρονα πολιτική, την επιθετική επι­στημολογία, την προσβολή των κοινωνικών ευαισθησιών. Θα μπορούσε να συναρ­τά­ται με την κρίση της ηθικής, η οποία οσημέραι έχει καταφέρει μία βαθεία και παρά­τολ­μο μεταξίωση όλων των γνωστών μας αξιών.

Μέσα σε τούτη την αναταραχή, επόμενον είναι, να διαμορφωθεί ένα κλίμα ανεπίστρεπτα ψυχοφθόρο, κάτω από το οποίο εκκολάπτεται μία πικρή ζωής πείρα και ένας μη δυνάμενος -προς ώρας- να αποτιμηθεί πανικός. Και το να παρατηρούμε τον σημερινό άνθρωπο να είναι αβέβαιος και αμήχανος και να είναι γεμάτος αγωνία, είναι κάτι που υπαγορεύει πράξεις συναγερτικές. Και τι θα συμβεί αν αυτές οι πράξεις εί­ναι τύπου αντιδράσεων, που αναχαιτίζονται εμπρός σε απόρθητα τείχη; Τι κατά την επιμονή της εξουσίας στην αναποτελεσματικότητα; Τι θα συμβεί, όταν ο απεγνωσμέ­νος άνθρωπος απολέσει κάθε έλεγχο σε ό,τι αφορά στο μέτρο του δικαίου κατά την συνάντησή του με την απαξία; Τι θα συμβεί, όταν ο άνθρωπος συνειδητοποιήσει, ότι σταδιακά χάνει την ψυχή του;

Ο σημερινός άνθρωπος αυτής της γωνιάς της Ευρώπης αρχίζει (αρχίζει;) και κατανοεί, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αποτελεί εκείνο το αναζωογονητικό στοιχείο των λαών, που προτιμούν να ζουν κάτω από καθεστώς ψευδαισθήσεων. Ήδη αρχίζει και γίνεται κατανοητό, ότι η κακή πολιτική είναι μία έκφραση απαξίας των ονείρων εκείνων, που αδυνατούσαν να πιστέψουν, ότι η Ευρώπη είναι θνητή.

Μάλιστα. Η Ευρώπη δεν είναι εκείνη η παλαιά γενέτειρα των μεγάλων προσ­δοκιών, όπου υπερίσχυε ο εύτακτος νους και συνετελείτο μια διαρκής καλλιέργεια του πνεύματος. Μετά την αρχική οικονομική αισιοδοξία, η οποία εκφράστηκε με το κοινό νόμισμα, διαπιστώθηκε, ότι οι ταχύτητες αναπτύξεως και οι επιμηθευμένες δανειακές πολιτικές, την οδηγούν πλέον σε αναθεωρήσεις όλων αυτών των ετερο­γενών ιδεωδών και -γιατί όχι- των ετεροιωμένων αξιών. Τώρα πλέον το πολιτισμικό φασματοσκόπιο απλώνει επάνω από την Ευρώπη αταίριαστα χρώματα, τα οποία φωτίζουν με μία ανοίκεια και εναντιοφανή λάμψη μία αγωνία (ίσως επιθανάτια) του διαρκώς ανώριμου Ευρωπαϊκού γίγνεσθαι.

Ποιός σήμερα μπορεί να εγγυηθεί στην Ευρώπη και στην Ελλάδα ένα ρυθμικό παλμό πνεύματος; Μία ανησυχία για την συντήρηση των παραπλεύρων της οικονο­μίας επιπτώσεων επάνω στην ηθική, την αισθητική, την γνωσιολογία;

Όταν ο Nietzsche απεφάνθη, ότι «ο Θεός πέθανε!...», τούτο εξελήφθη, ως αντικατάσταση του Θεού από τον Άνθρωπο. Άνθρωπος ο βασιλεύς. Ωστόσο ο  Nietzsche υπενόησε, ότι θα βασιλεύσει ο προικισμένος άνθρωπος με τις αξίες του αγαθού, του ωραίου, του αληθινού και του αγίου. Αλλ’ ο άνθρωπος προτίμησε να χρησιμοποιήσει άλλα μέσα και άλλες μεθόδους και άλλες αρχές για να «υπερισχύσει» και όχι να βασιλεύσει των συνανθρώπων του και του περιβάλλοντος στο οποίο ζει και δραστηριοποιείται.

Όταν ο Descartes είπε το περίφημο ergo cogito ergo sum (σκέπτομαι, άρα υ­πάρ­χω), εννοούσε, ότι υπάρχω κάτω από την σκέπη ενός Παντοδυνάμου και Πα­ναγάθου Θεού με τα εφόδια απασών των αξιών, που μέχρι τώρα έχουν επινοηθεί και όχι, ότι «υπάρχω» σαν ένα απόλυτο «εγώ», που σκέπτομαι για να εκμεταλλεύομαι εκείνους τους συνανθρώπους, οι οποίοι στην απαιδευσία τους δεν σκέπτονται σε τόση έκταση και σε τόσο βάθος, ώστε να είναι σε θέση να αξιολογήσουν εκείνους, που προσβάλλουν τις αξίες. Εκείνοι που σκέπτονται και γνωρίζουν, ότι πρέπει να τοπο­θετηθούν ανάλογα με την πνευματική τους συγκρότηση, έχουν αντιληφθεί την υφή και τον τρόπο λει­τουργίας εκείνων των άλλων ανθρώπων, που χρησιμοποιούν τον εγκέφαλό τους, ως όργανο εκμεταλλεύσεως των συνανθρώπων, αγνοώντας τους κα­νόνες που στηρίζουν τις γνωστές αξίες.

  

Κωνσταντίνος Αργυρόπουλος Υποστράτηγος ε.α. 

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Προβληματισμοί" τεύχος 68