Περιοδικό ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ: Οι συλλογικοί εγκέφαλοι

Υψηλή στρατηγική της εθνικής ανεξαρτησίας

Σ' ένα άπό τά πιό μεγάλα έργα της παγκοσμίου διανοήσεως, τις "Διατριβές πάνω στην πρώτη Δεκάδα του Τίτου Λίβιου", ό Νικολό Μακιαβέλλι διερωτήθηκε πώς μία πλούσια χώρα καί ένας ανεπτυγμένος Λαός, θά μπορούσανε νά ξεφύγουνε, την αναπόφευκτη μοίρα της διαφθοράς καί της μαλθακότητος , τουλάχιστον γιά ενα μεγάλο διάστημα αιώνων. Η άπάντησις έβγαινε αβίαστα. Μονάχα με ένα δυναμικό πλαίσιο θεσμών καί μια αν­θεκτική φόρμα νόμων,πού θά κρατούσαν την πολιτική δομή του Λαοΰ σε συνεχή επαγρύπνησι καί δεν θά τον άφηναν νά χαλαρώση την συσπείρωσί του προς έναν κεντρικό καί μακροχρόνιο σκοπό στεκόταν δυνατή ή πραγματοποίησις μιας παρόμοιας προοπτικής.

Τό ερώτημα όμως πού ανέκυψε αμέσως μετά ήταν γιά τό είδος του οργάνου πού θά μπορούσε νά έγγυηθή μιά παρόμοια προσπάθεια. Εδώ ο μεγάλος συγγραφέας του "ΗΓΕΜΟΝΑ καί φανατι­κός οπαδός τής ξεκομένης από τον περίγυρό της προσωπικότητος έκπληκτος ανεκάλυψε την υπερο­χή του συλλογικού ηγετικού οργάνου απέναντι στο ατομικό ηγετικό πολιτικό όργανο,τής συλλογικής ηγεσίας απέναντι σ έναν καί μόνον ηγέ­τη. Ανατρέχοντας στά παραδείγματα του συμβου­λίου των Εφόρων τής

Σπάρτης,τής Ρωμαϊκής Συγκλήτου καί του Βενετσιάνικου Μεγάλου Συμβουλίου, διέκρινε τό μεγάλο χαρακτηριστικό τής συλλογικής ηγεσίας: τήν ικανότητα νά χαράσση καί νά πραγματοποιή μακροχρόνια πολιτικά σχέδια. Αυτή η διαχρονική πολιτική σχεδιοποίησι ήταν στήν ιστορία πράγμα αδύνατον γιά ενα καί μόνο πρόσωπο, πού οί πολιτικές του απόπειρες, δέν μπορούσαν, παρά νά σταματήσουν μέ τον θάνατό του» Ή Αυτοκρατορική προσπάθεια του Μεγάλου 'Αλεξάνδρου έσβυσε μαζί του, ενώ αντίθετα, τά σώματα τής Ρωμαϊκής Συγκλήτου κατόρθωναν νά προγραμματίζουν, νά οργανώνουν, νά καθοδηγούν καί νά πραγματοποιούν πολιτικές προοπτικές τής τάξεως των εκατό ετών και μερικές φορές μάλιστα τής τάξεως τών δύο αιώνων, όπως ήταν ή δεύτερη περίοδος τής πάλης εναντίον τής Καρχηδό­νος .

Επρόκειτο γιά μιά μεγάλη ανακάλυψι στο επίπεδο τής πολιτικής ήγεσιολογίας. Γιά πρώτη φορά ετίθετο έτσι ξεκάθαρα το θέμα τής συσσω­ρεύσεως ηγετικών προσωπικοτήτων καί τής

δομή­σεως συλλογικών πολιτικών εγκέφαλων.Η ανάγκη γιά μιά ανώτερη οργανωτική ποιότητα τής κοινωνίας καί του κράτους έκανε τήν εμφάνησί της.'Όσο οι συσσωρεύ­σεις τής πολιτικής, τής οίκονομίας, τής τεχνικής, τής επιστήμης μεγάλωναν, τόσο περισσότερο, οί απλές οργανωτικές δομές του παρελθόντος γιγαντονώντουσαν μέ μιά πολυπλοκότητα καί μιά ποικιλία άσύληπτες μέχρι τότε. Αν οί  παλιές πολιτικές καί κοινωνικές δομές μπορούσαν  νά | παρομοιασθούν μέ τούς διαφοροποίητους κατώτερους πολυκυτταρικούς όργανισμούς , τά καινούργια κράτη καί οί κοινωνίες γνώριζαν συνέχεια καί  πιό έντονα τήν ανώτερη οργανωτική διαφοροποίησι λειτουργιών καί διασυνδέσεων, τόν έπιμερισμό  καί  τήν πολύπλοκη άνασύνθεσι διαδικασιών, σ’ ένα επίπεδο πού θά μπορούσε νά συγκριθή μονάχα μέ τήν πολυπλοκότητα καί τις λειτουργικές συνθέσεις ανωτέρων πιά οργανισμών. 

Η ανάγκη συν­τονισμού αυτών τών οργανωτικών Λεβιάθαν, έσπρωχνε συνέχεια στήν δημιουργία εκείνων τών μηχανισμών καί τών κέντρων πού θά μπορούσαν νά παρομοιασθοϋν σάν απόπειρες δημιουργίας ενός εκτεταμένου νευρικού συστήματος σ έναν   ανώτερα δομημένο οργανισμό. Οι  ικανότητες προσαρμογής, καί αναπτύξεως ενός Λαού μεγάλωναν στό  μέτρο πού μπορούσε ν' άναπτύξη έναν τεράστιο μηχανι­σμό κέντρων λήψεως αποφάσεων σ’ όλο τό  φάσμα τών δραστηριοτήτων του συλλογικού ανθρώπου: τήν υψηλή οίκονομία, τήν επιστήμη, τήν τεχνική, τήν εσωτερική διοίκησι, τήν εξωτερική πολιτική. Η έννοια τής ξεκομμένης άπό τον περίγυρο της

προσωπικότητος, έχανε τήν σημασία της, καί δέν μποροϋσε πιά παρά νά ένταχθή μέσα στόν μηχανισμό μιάς εύρυτέρας προσπαθείας .Μόνο ετσι μποροϋσε πιά νά απόκτηση ενα καινούργιο περιεχόμενο.

Στόν 19ον αιώνα έκανε τήν εμφάνησί του ό Μαρξισμός, κρατώντας στά χέρια του τό κουρελιασμένο λάβαρο του Ευρωπαϊκού λιμπεραλισμοΰ του 18ου αιώνος, μπαλωμένο τώρα μέ τά κομμάτια μιας υλιστικής φιλοσοφίας του δογματισμοΰ κληρονομημένου από τήν παλιά χεγγελιανή νιαγιά του. 'Όλο τό κύρηγμά του στηριζόταν στό ότι όλες οί δομές, οί οργανωτικές ιεραρχήσεις καί διασυνδέσεις, πού είχαν άναπτυχθή μέχρι τότε, άπό ενα σημείο καί μετά θα άρχιζαν ν' άπλουστεύουν, νά αποδομοποιοΰνται, μέχρι το τελικό στάδιο τής εξισώσεως όλων τών κέντρων λήψεως αποφάσεων καί τής εξομοιώσεως όλων τών μέχρι τότε διαφοροποιημένων λειτουργιών. Αυτή είναι η ουσία του. Πρόκειται γιά τόν τελευταίο μά ανώτερο σπασμό του ατομισμού καί τής παλιάς αδιαφοροποίητης σχετικά κοινωνίας.Τό "μαράζωμα του κράτους καί ή "αταξική κοινωνία", δηλαδή ή αποδόμησις τών πολιτικών διασυνδέσεων καί ή αδιαφοροποίητη λειτουργικά κοινωνία, απετέλεσαν τήν πιο εξεζητημένη αυταπάτη ενός κόσμου πού προσπαθοΰσε νά διατήρηση έναν ομφάλιο λωρο μέ τό πρωτόγονο παρελθόν, σέ μιά εποχή πού οί ποιοτικές διαφοροποιήσεις τών δομικών διαρθρώσεων συνέχεια αυξανόντουσαν καί οί απαιτήσεις γιά τήν τελειοποίησι τών συστημάτων λειτουργίας καί ελέγχου γινόντουσαν όλο καί πιό  έντονες.

Όσο πιό πολύ γινόταν φανερό ότι ή αποτελεσματικότης της συλλογικής προσπαθείας εξαρτάται άπό τήν όλο καί πιό υψηλή ποιοτι­κά όργάνωσι, τόσο περισσότερο ό Μαρξισμός απλωνόταν σαν ψυχολογική διάθεσις στους ανθρώπους. Ήταν ή άντίφασις τής αναπτύξεως. Σήμερα πιά είναι ανόητο νά μιλά, κανείς γιά "μαράζωμα του κράτους" καί γιά αταξική κοινωνία". Και ότι όλοι οί άνθρωποι θά γίνουν ίσα ποιοτικώς κέντρα λήψεως αποφάσεων. Πρόκειται γιά παλιά θλιβερά συνθήματα, πού κανείς δεν παίρνει στά σοβαρά, ενώ οι διακρίσεις σέ "σοσιαλισμό", η "καπιταλισμό" δέν σημαίνουν τίποτε άλλο παρά γιγαντιαίες πολιτικοοικονομικές σφαίρες επιρροής κρατικών γιγάντων στά διάφορα σημεία του πλανήτη. Γιατί οποίος θέλει να ίσχυρισθή οτι υπάρχει ποιοτική έξίσωσις στην Ρωσία, οπουδήποτε άλλου στον κόσμο, όποτεδήποτε άλλοτε στήν Ιστορία, η παριστάνει τον έξυπνο η είναι αθεράπευτα βλάκας.

Το ίδιο το Σοβιετικό κράτος είναι απλούστατα ένα μοντέλο πολύπλοκων δομών, πού αναπτύσσονται συνέχεια μέσα σ' εντεινόμενες προσπάθειες συσσωρεύσεων σ'ολους τους τομείς· Ένα τεράστιο δίκτυ άπό 3.000 περίπου κέντρα λή­ψεως μεγάλων οικονομικών αποφάσεων, διακλαδώνεται μέ αλλα

20-30.000 περίπου δευτερεύοντα παρόμοια  επιτελεία, πού τελικά συμπλέκονται μέ τά 300.000-400.000 τριτεύοντα επιτελεία συντονισμού τής αγροτικής παραγωγής τών σοβχόζ καί τών κολχόζ καί τά πολύπλοκα επιτελεία 50-70.000 βιομηχανικών επιχειρήσεων τής βαριάς καί τής έλαφράς βιομηχανίας. Παρόμοιες διαρθρώσεις αναπτύσσονται σ' ολόκληρη τήν κλίμακα τής εσω­τερικής διοικήσεως όπου χιλιάδες κομματικά κέντρα ελέγχουν, καθοδηγούν καί οργανώνουν τις ανθρώπινες σχέσεις, δίπλα σε 30.000-40.000 βασικά κέντρα λήψεως καί αξιοποιήσεως πληροφοριών εσωτερικού ενδιαφέροντος,τής Ν.C.V.D. Αντίστοιχες πολύπλοκες λειτουργίες αναπτύσσονται σ'ολους τούς τομείς τής εξωτερικής πολιτικής, όπου 300-400 βασικά κέντρα ερευνών καί διοικήσεως συντονίζουν τήν διπλωματία καί διακλαδώ­νονται μέ χιλιάδες αλλα επιτελικά κέντρα, πού συντονίζουν τις προσπάθειες εκατομμυρίων αν­θρώπων , ανεξάρτητα καί σε συνδυασμό μέ τούς πολύπλοκους μοχλούς του στρατιωτικού μηχανισμού καί τών υπηρεσιών κατασκοπείας καί άντικατασκοπείας. Τέλος, πάνω άπό 15.000.000 άνθρωποι μέ μέση καί ανώτερη επιστημονική καί τεχνολο­γική είδίκευσι κατανέμονται στά μεγάλα κέντρα τής παραγωγής καί τής διοικήσεως, ενώ 10 - 20% άπ' αύτούς αποτελεί τήν ανώτερη ποιότητα εγκε­φάλων του επιστημονικού δυναμικού του κράτους συγκεντρωμένων σέ τεράστιες συσσωρεύσεις φαιάς ουσίας στά μεγάλα εργαστήρια ερευνών  καί στά πανεπιστήμια.

θά ήταν κουραστικό νά κάναμε τίς ί­διες απαριθμήσεις στο Αμερικανικό μοντέλο διαρθρώσεων, μέ τίς χιλιάδες πολυεθνικές εται­ρείες, τίς περισσότερες ακόμη θυγατρικές, το πολύπλοκο δίκτυ τής εσωτερικής διοικήσεως καί τών μυστικών υπηρεσιών, τίς τραπεζιτικές δομές τά χιλιάδες καί χιλιάδες επιτελεία λήψεως οι­κονομικών, πολιτικών, ερευνητικών αποφάσεων καί τίς παρόμοιες καί μεγαλύτερες ακόμα γιγαντιαίες συγκεντρώσεις φαιάς ουσίας καί εγκεφάλων , στά μεγάλα πανεπιστημιακά κέντρα καί τά   κέν­τρα ερευνών. Αρκεί νά σημειωθή οτι στήν Αμε­ρική το δυναμικό μέ μέση καί ανώτερη έπιστημονική καί τεχνολογική είδίκευσι είναι 2 φορές μεγαλύτερο άπό εκείνο τής Σοβιετικής Ενώσεως, οί δυνατότητες αναπτύξεως τής εκπαιδεύσεως είναι  4-5 φορές μεγαλύτερη, οί ηλεκτρονικοί ύπολογισταί της ανέρχονται σέ 50.000 περίπου όταν σε ολόκληρο τον άλλο κόσμο δέν υπάρχουν παρά 20.000 άκδμη(5-9.000 στήν ΕΣΣΔ), οί  Άμερικανικές συγκεντρώσεις φαιάς ουσίας είναι πολλές φορές τριπλάσιες η τετραπλάσιες άπό εκείνες τής ΕΣΣΔ, ενώ οι διασυνδέσεις λειτουργιών ανά­μεσα στά μεγάλα κέντρα λήψεως τών αποφάσεων, ένεκα τής ανώτερης τεχνολογίας τών ήλεκτρονικών υπολογιστών, είναι 10 καί 20 φορές μεγαλύ­τερες. Δέν είναι μία ποσοτική, άλλά   πρωταρχικά μία ποιοτική   έξέλιξι τής κοινωνικής δομής στήν όποια συνέτεινε βασικά ή συλλογική έπιτελεσματικότητα τής ανθρώπινης διανοήσεως.

Θά ήταν τών αδυνάτων αδύνατον το μυαλό ενός καί μόνο άνθρωπου νά συλλάβη καί νά κατανόηση αυτήν τήν οργανωτική πολυπλοκότητα, τις ποικιλίες τών διασυνδέσεων, τίς διαφοροποιήσεις τών λειτουργιών, στην όλότητά τους. Ή μαρξιστική άντίληψι ότι όλοι οί άνθρωποι θά μπορούσαν χωρίς διάκρισι νά αποτελούν ίσα ποιοτικώς κέντρα λήψεως τών αποφάσεων είναι ποιητική νοσταλγία, όχι επιστημονική διαπίστωσι . Το οδηγό πρόβλημα τής εποχής δέν είναι ή κατάργησι τών οργανωτικών διαρθρώσεων άλλά ή ποιοτική τους  τελειοποίησι. Οι κοινωνίες σήμερα αντιμετωπίζουν τήν έλλειψι ενός εξελιγμένου νευρικού συστήματος, πού θά κατόρθωνε νά έλέγχη, νά προγραμματίζη, να οργανώνη καί νά καθοδηγή τούς περίπλοκα διαφοροποιημένους οργανισμούς τους, πάνω σ' ένα τε­λειότερο επίπεδο συνολικής λειτουργικότητος. Ομοιάζουν μέ τούς γιγαντιαίους εκείνους  

δεινοσαύρους που στάθηκαν ανίκανοι ν' αντέξουν στίς γοργά μεταβαλλόμενες συνθήκες του περιβάλλοντος, ένεκα τής κατωτέρας ποιότητος τής νευρικής τους δομής, σέ αντίθεσι μέ τό αδύναμο θηλαστι­κό, τόν άνθρωπο, πού η υψηλή ποιοτικά νευροψυχική του δομή του επέτρεψε όχι μόνο νά προσαρμοσθή αλλά και νά κυριάρχηση στό περιβάλλον του·

Στην εποχή τών συσσωρεύσεων, ή πιο σπουδαία και θεμελιακή  συσσώρευσι είναι ή συσσώρευσι τών γνώσεων. Όπως στους οργανισμούς, ανώτερος θεωρείται εκείνος πού κατορθώνει ν αφομοιώνη, νά επεξεργάζεται , καί νά αξιοποιή τίς εμπειρίες του, έτσι καί στίς κοινωνίες, ανώτερη είναι εκείνη πού κατορθώνει νά αφομοιώνη, νά επεξεργάζεται καί ν' αξιοποιή όλο καί πιο τέλεια τίς συσσωρεύσεις τών γνώσεων. Καί όπως στους οργανισμούς κάτι τέταιο εξαρτάται από τήν ποιότητα τής νευροψυχικής τους δομής, έτσι καί στίς κοινωνίες, κάτι τέτοιο εξαρτάται τελικά από την  ποιότητα τής πολιτικοϊδεολογικής τους δομής .

Τά σύγχρονα πολιτικοκοινωνικά μεγαθή­ρια στέκονται ανίκανα  γιά κάτι τέτοιο, αφού τό πρωταρχικό τους χαρακτηριστικό είναι ότι  οί οικονομικές    διαδικασίες καθορίζουν    τίς    πολιτικές η άλλοιώς οί αποφάσεις πού αφορούν τήν παράγωγή αγαθών καθορίζουν τίς αποφάσεις πού αφορούν τίς σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους. Πρόκειται γιά μιά άγκύλωσι τών δυνατοτήτων τών κοινωνι­κών διαρθρώσεων νά προσαρμοζωνται  δυναμικά στίς γοργά μεταβαλλόμενες συνθήκες του περιβάλλοντος. Δεν αρκεί ή συσσώρευσις οικονομικών έπιστημονικών εγκεφάλων. Προϋποτίθεται  η

συσσώρευσις πολιτικών εγκεφάλων, γιατί αυτά α­κριβώς τά όργανα είναι εκείνα πού μπορούν νά χαράξουν τούς μακροχρόνιους σκοπούς καί νά συντονίσουν τίς υπόλοιπες συσσωρεύσεις φαιάς ου­σίας πρός αυτούς.Αυτό είναι το πρόβλημα.

Στίς δυναμικές ιστορικές σχέσεις ανά­μεσα στους Λαούς καί στά "Εθνη, παίζει καθορι­στικό ρόλο εκείνος ό Λαός, πού κατορθώνει νά απόκτηση ενα τελειότερο πολιτικοϊδεολογικό

σύστημα. Δέν είναι ανάγκη νά χαρακτηρίζεται από ογκώδεις συσσώρευσεις_γιατί τό πρόβλημα δέν είναι ποσοτικό,αλλά είναι πρόβλημα ποιοτικής διαρθρώσεως. Ο μικρός έρπηστής νικά πάντοτε τήν μεγάλη κόμπρα, γιατί έχει ένα ανώτερο ποιοτικά νευρικό σύστημα, από εκείνο του ερπετού πού δέν του επιτρέπει παρά νά κάνη μονάχα μη­χανικές εζακοντήσεις. Καί όταν ένας Λαός, διακρίνεται για τήν ανώτερη πολιτικό ιδεολογική του δομή,  δεν μπορεί παρά, όπως άκριβώς καί ένας οργανισμός, νά κυριαρχή ολο καί περισσότερο στίς δυνάμεις του περιβάλλοντος του. Γιατί ένας Λαός οργανωμένος σέ κράτος δέν είναι παρά μιά καθαρά πολιτική ενότητα, ενότητα δυνάμεως, πού ενεργεί πρός τά έξω. Νά γιατί ή εσωτερική πολιτική δέν υπάρχει παρά γιά νά εξασφαλίζη τήν δύναμι καί τήν ενότητα τής εξωτερικής πο­λιτικής. Καί νά γιατί οταν άρχίζη νά έπιδιώκη ενα σκοπό διαφορετικό,αυτόνομο, τότε αρχίζει ή Παρακμή.

ΘΑΝΑΣΗΣ   ΚΡΑΝΗΣ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Εθνικιστικό Περιοδικό ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ τεύχος 20 την 1η Αυγούστου 1976