Το Φαρμακονήσι και η σημασία Των Νησίδων Στο Αιγαίο

Του Αθ. Κόρμαλη Δικηγόρου – Πολιτικού Επιστήμονος

αντιπροέδρου της Επιτροπής Ενημερώσεως επί των Εθνικών Θεμάτων

Με αφορμή τα – μέχρι πρότινος – ελάχιστα δημοσιεύματα, τα οποία γνωστοποιούν τις τουρκικές προκλήσεις στις νησίδες Αγαθονήσι και Φαρμακονήσι, επιχειρούμε μία σύντομη έρευνα στην Ιστορία του Φαρμακονησίου, όπως και στην ιδιαίτερη εθνική του σημασία.

Η πρόσφατη προκλητική πολιτική της Άγκυρας αποδεικνύει ότι έχει συμπεριλάβει αυθαιρέτως και την νησίδα Φαρμακονήσι στις λεγόμενες «γκρίζες ζώνες» αμφισβητώντας την Ελληνική κυριαρχία επ’ αυτής. Προσφάτως τουρκικά σκάφη ελιμενίσθηκαν  στο νησί και αρνήθηκαν επιμόνως να αποχωρήσουν, όταν εκλήθησαν,  αμφισβητώντας την Ελληνική κυριαρχία, ενώ στις 19.12.2008 δύο τουρκικά μαχητικά πέταξαν με επιθετικό σχηματισμό πάνω από το Φαρμακονήσι σε ύψος 120 μέτρων!!

Ακολούθησε αναχαίτιση από Ελληνικά πολεμικά. Το συμβάν ερμηνεύτηκε ως τουρκική απάντηση στην άσκηση «Τολμηρός Τοξότης».

Παραμονή Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς η Τουρκική Αεράμυνα απείλησε με αναχαίτιση Ελληνικά ελικόπτερα, που πετούσαν προς το Φαρμακονήσι!!

Το Φαρμακονήσι (γ. πλάτος 37ο 17’ 21’’ και γ. μήκος 27ο 5’ 10’’) έχει μήκος ακτών 12.749 χλμ. και εμβαδό 3.866 στρέμματα. Ανήκει στο πολύνησο της Λέρου και αναφέρεται στην υπ’ αριθ. 21399/19.07.1947 Απόφαση του Στρατιωτικού Διοικητού Δωδεκανήσου (αρ. Φύλλου 48 στην Εφημερίδα της Στρατιωτικής Διοικήσεως Δωδεκανήσου) με τον αριθμό 4, στην κατηγορία ΙΙ (νησίδες) καθώς και στην Προκήρυξη αρ. 38 της 18.06.1947 του Σ.Δ.Δ. ως ανήκουσα στην επαρχία Λέρου (πίναξ Β’ σημ. 7). Σήμερα ανήκει στον Δήμο Λέρου (αρ. 18 ν.3800/57) μαζί με τις νησίδες Λέβιθα, Πηγανούσα, Αρχάγγελο, Τρυπητή, Στρογγυλή, Γλαρονήσι, Αγία Κυριακή. Έχει χαρακτηρισθεί ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους (ΦΕΚ τα Β’ 1176/2000).

Ευρίσκεται σε απόσταση 13,5 ν.μ. ανατολικά των Λειψών και 6,5 ν.μ. δυτικά των μικρασιατικών παραλίων (απέναντι από τη αρχαία Μίλητο). Σημαντικότερα ακρωτήρια (Β.Α.) Γέροντας, ευρισκόμενος απέναντι από το ομώνυμο, ιστορικό λόγω της ναυμαχίας, ακρωτήρι και (Β) τα Γρόσια.

Η ονομασία Φαρμακονήσι είναι σύγχρονη και προέρχεται από την αρχαία Φαρμακούσα, απαντωμένη στον Πλούταρχο στην αναφορά του για την σύλληψη και ομηρεία του Ιουλίου Καίσαρα. Η ονομασία προφανώς προέρχεται από κάποιο φαρμακευτικό βότανο, που εφύετο (ή φύεται) στο νησί.

Ο Μιχ. Σκανδαλίδης στο βιβλίο του «Ο νησιωτικός μικρόκοσμος  του Δωδεκανησιακού Αρχιπελάγους»  σελ. 40-41, μας πληροφορεί ότι στον χάρτη του  Z. Gastaldi (1575) σημειώνεται ως Ferimacο, σε χειρόγραφο του 1664 ως Formico και στον χάρτη του Αιγαίου των Michelot – Bremond (1715) ως Pormaco.

Περί τα μέσα του 13ου αιώνα το νησί Φαρμακούσα αναφέρεται ως ιδιοκτησία της Μονής Πάτμου (1263). Τον 16ο αιώνα θα επισκεφθεί το νησί ο P. Reis και θα σημειώσει το ακατοίκητό του και τα ερείπια εκκλησίας (προφανώς οι τέσσερις θόλοι στην όρμο Θόλοι), («κατακτητική ναυσιπλοΐα στο Αιγαίο»). Το νησί υπήρξε κέντρο διέλευσης πειρατών, εμπολέμων, λαθρεμπόρων και αρχαιοκαπήλων (ναυάγια).

Κατοικήθηκε από παλαιοτάτων χρόνων (αρχαία Φαρμακούσα), με ιδιαίτερα σπουδαία γεωγραφική θέση (ανάμεσα στην εκβολή του Μεάνδρου και την Μίλητο) διατηρηθείσα και επί Βυζαντίου αλλά και στους μεταγενέστερους αιώνες. Ο σεισμός του 156 μ.Χ., που συνεκλόνισε την περιοχή, προφανώς επηρέασε την ζωή στο νησί.

Το Φαρμακονήσι βάσει του αρ. 15 της Συνθήκης Ειρήνης της Λωζάννης (24.07.1923) μεταξύ Τουρκίας και Συμμάχων Δυνάμεων περιήλθε στην Ιταλία (Η Τουρκία παραιτείται υπέρ της Ιταλίας παντός δικαιώματος και τίτλου επί των κάτωθι απαριθμουμένων νησιών , τούτεστι της Ρόδου …. Καλύμνου, Λέρου … και των νησίδων των εξ αυτών εξαρτωμένων …).

Στις 04.01.1932 υπογράφεται σύμβαση Ιταλίας – Τουρκίας, η οποία αναφέρεται σε λεπτομερή οριοθέτηση της διαχωριστικής γραμμής. Ακολουθεί σε εκτέλεσή της το Πρωτόκολλο της 28.12.1932.

Στην συνέχεια με το αρ. 14 § 1 της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων (10.02.1947) μεταξύ της Ιταλίας και νικητριών δυνάμεων «η Ιταλία εκχωρεί στην Ελλάδα εν πλήρη κυριαρχία τας νήσους της Δωδεκανήσου κατωτέρω απαριθμουμένας, ήτοι Αστυπάλαια… Λέρο … ως και τας παρακειμένας νησίδας».

Το Φαρμακονήσι, ανήκον στο πολύνησο της Λέρου, προσαρτήθηκε με τον ν. 518.03.01.1948 (ΦΕΚ 7Α΄/1948), όπου στο άρθρο 2 ορίζεται η γραμμή συνόρων μεταξύ της Δωδεκανήσου και της Τουρκίας. Ειδικότερον στο σημείο 47, ορίζεται ότι η συγκεκριμένη γραμμή (συνόρων) είναι 3,4 ν.μ. προς 107ο από Ν.Α. άκρα νήσου  Pharmako˙ και στο σημείο 48,  η γραμμή συνόρων ορίζεται στο μέσο της γραμμής της ενούσης την Ν.Α. άκρα της νήσου Pharmako με την άκρα Monodendri (TeK Agac Buenu).

Το Φαρμοκονήσι έχει ιδιαιτέρα εθνική σημασία, καθόσον ευρίσκεται εκτός των χωρικών μας υδάτων (13,5 ν.μ. από Λειψούς και 6,5 ν.μ. από μικρασιατικές ακτές). Για να αντιληφθούμε την προσφορά του σε ελληνικά χωρικά ύδατα αρκεί να σκεφθούμε ένα κύκλο με κέντρο την νησίδα και ακτίνα 6.ν.μ (11.112 μ), καθώς και 10 α.μ. στον αέρα, για να συμπεράνουμε ότι το Φαρμακονήσι προσφέρει 250.000 τουλάχιστον στρέμματα εθνικό χώρο!! εξ’ού και το έκδηλο τουρκικό «ενδιαφέρον».

Χάρτης του πολύνησου Λέρου και Λειψών (Χ.Υ.Υ.Π.Ν. αρ. 422, εκδ. 1982). Πάνω δεξιά το Φαρμακονήσι.

Επιτροπή Ενημερώσεως επί των Εθνικών Θεμάτων