Ώρα Μηδέv

γράφει ο Κώστας Τάταρης

Ξημέρωσε η τελευταία ημέρα του Ιουλίου...31 Ιουλίου,μια ημερομηνία χαραγμένη στη ψυχή μας με πυρωμένο σίδερο... 31 Ιουλίου 1920...πριν από 97 χρόνια..αφού κακοποιηθεί, εκτελείται από παραστρατιωτικούς του βενιζελικού παρακράτους, κυριολεκτικά "μέρα μεσημέρι" ο Ίων Δραγούμης ! Το πιο αγνό αίμα θυσία στις ελεεινές σκοπιμότητες ενός παρακράτους και ίσως στην σκοτεινή εκδικητικότητα ενός αντιπαθέστατου μεγαλοαστού, του Εμμανουήλ Μπενάκη, για πολλούς ηθικού αυτουργού της δολοφονίας και κατά δήλωση του ίδιου του Γύπαρη. Την "Ώρα Μηδέν" αντίκρυσε τους εκτελεστές του με Ολύμπια αταραξία, "σαν έτοιμος από καιρό, σαν θαρραλέος" ' η ηρεμία του σάστισε τα μέλη του εκτελεστικού αποσπάσματος σε σημείο να μην μπορούν να στρέψουν τα όπλα εναντίον του..."άλλοι μας βάλανε...δεν είπε λέξη (ο Δραγούμης).

Στη θέση του σπασμένου μονόκλ, έβαλε ένα άλλο. Μας κοίταγε στα μάτια και περίμενε. Πυροβολήσαμε, όταν ο λοχίας απείλησε να μας τουφεκίσει...", αυτά είναι τα λόγια του Α. Χριστοδουλάκη, στρατιώτη που συμμετείχε στο εκτελεστικό απόσπασμα. Ζωιστής και γι αυτό ερασιθάνατος...όλοι οι αληθινοί Ζωιστές είναι ερασιθάνατοι...γιατί μετρούν τη Ζωή όχι με τη διάρκεια, αλλά με την έντασή της, με την πληθωρικότητα και ο θάνατος έρχεται ως κορύφωση αυτής της έντασης, ως επισφράγιση της πληθωρικότητας. Στην ιδέα του Θανάτου ασκήθηκε αρκετά νωρίς, ίσως γιατί και οι αγαπημένοι του "έφυγαν" με τον "τρόπο" του ο καθένας, πάνω στην ακμή τους...ο Περικλής Γιαννόπουλος αυτοκτόνησε έφιππος στη θάλασσα, ο Παύλος Μελάς προσέφερε εαυτόν θυσία στο ματωμένο αλώνι της Μακεδονίας...από εκεί και πέρα εφάρμοσε στην κυριολεξία το "ζην επικινδύνως" και η ζωή του υπήρξε "μελέτη θανάτου". "Και ο θάνατος θα έρθει στον καιρό του. Δεν θα φοβηθεί ο εκλεκτός να ξοδέψει τα πλούτη του, ν' αποκαεί. Μα ο θάνατος να έρθει σε ώρα πλούτου της ψυχής του και όχι αδυναμίας. Ένα μονάχα θάνατο λογαριάζω όμορφο, το θάνατο του πολεμιστή πάνω στη μάχη". Δηλαδή, τον "τρόπο" του Μαβίλη, "σε ώρα μάχης, σε ώρα μουσικής", μόνο που εν προκειμένω η "μουσική" υπήρξε εξαιρετικά κακόηχη...παιγμένη από ελληνικές σφαίρες. 

Είχε μια ιδιαίτερη "αύρα" αυτός ο άνθρωπος, κατά κοινή ομολογία, φίλων και αντιπάλων, αντρών και γυναικών: απέπνεε μια "ανησυχητική, μαυλιστική γοητεία". Χωρίς να είναι ιδιαίτερα "κοινωνικός" (το αντίθετο : είχε έντονες τάσεις αναχωρητισμού),χωρίς να είναι "των δεξιώσεων" (στις όποιες δεξιώσεις, όπως μας πληροφορεί ο Τσάκωνας, ήταν λιγομίλητος και σεμνός, "έσερνε μέσα του το πένθος του Βυζαντίου"), χωρίς τέλος πάντων, να είναι "του κόσμου ετούτου", είχε έντονο μαγνητισμό σε άντρες και γυναίκες. Στους πρώτους η παρουσία του γινόταν γρήγορα αποδεκτή ως "ιδιαίτερη" και "ενδιαφέρουσα", στις δεύτερες (χωρίς να είναι "Άδωνις") ασκούσε έναν έντονο ερωτισμό, πολλές φορές ανερμήνευτο από τις ίδιες και μάλιστα σε τελείως διαφορετικούς τύπους γυναικών : από την πιστή μέχρι τέλους στο σύζυγό της Πηνελόπη Δέλτα, μέχρι την "έμπειρη ερωτικά" Μαρίκα Κοτοπούλη. Δωρική φυσιογνωμία με έντονες όμως εσωτερικές συγκρούσεις και δυνατά πάθη. Τώρα θα μου πείτε, πως συνδυάζεται η δωρική ιδιοσυγκρασία με "εσωτερικές συγκρούσεις" και "δυνατά πάθη"; Ε, συνδυάζεται ! Μόνο που εμείς "οι καθημερινοί", με τα δικά μας περιορισμένα κριτήρια, με γνώμονα τις νερόβραστες "αρετές" μας και τις ξεψυχισμένες "αμαρτίες" μας, αδυνατούμε να καταλάβουμε... Αδυνατούμε να καταλάβουμε πως ενώ σε εμάς οι εσωτερικές συγκρούσεις λειτουργούν διασπαστικά, στους εκλεκτούς, στις αληθινά αριστοκρατικές φύσεις είναι προαπαιτούμενο για την "καλλίστη αρμονία", πως ενώ το "πάθος" για μας μπορεί να είναι διαλυτικό, αποσυνθετικό της ύπαρξης, για τους εκλεκτούς είναι δυναμωτικό, πως μέσα από την μυστική τους διεργασία τα "πάθη" γίνονται εφαλτήριο για "άλλου τύπου" αρετές. 

Οι εκλεκτοί, όπως μας λέει ο Ιούλιος Έβολα "μετουσιώνουν το δηλητήριο σε φάρμακο και το φαρμάκι σε μέλι". Για τον Δραγουμικό ψυχισμό τόσο η "ηθικολογία", όσο και η "χυδαιότητα", ήταν εκφράσεις παρηκμασμένων φύσεων. Και οι εκλεκτοί τον θρήνησαν, γιατί έφυγε ένας από τη ράτσα τους, κάποιος "από τη συνομοταξία των αετών". Ο Παλαμάς, ο Σικελιανός, ο Καζαντζάκης...ο τελευταίος, σε ένα σχετικά άγνωστο ποίημα "Χαιρετισμός στον Ίωνα Δραγούμη" του ζητά να "επανέλθει" στη Ζωή, "να πιάσει μετερίζι"...πολύ μου αρέσουν οι παρακάτω στίχοι : "Δραγούμη ανοίξαν οι Ουρανοί / κι ήρθαν πάλι στη γης οι ψυχές να πιάσουν μετερίζι /βγάλε το ματωμένο σου μαντίλι / παιχνίδι ' ναι η Ζωή και παιχνιδίζει / πα στα χοντρά, φιλήδονά σου χείλη...". Διπλωμάτης; Πολιτικός ; Διανοούμενος ; Όλα αυτά και πέραν όλων αυτών' πέραν, διότι ως γνήσιος αντικομφορμιστής αντιμετώπιζε με σαρκαστική ειρωνεία "ακαδημαικούς τίτλους" και "σημαντικές ιδιότητες", άλλωστε λειτουργούσε υπονομευτικά για τα "αυτονόητά" τους. Ως διπλωμάτης, όχι μόνο δεν ήταν "καριέρρας", αλλά λειτουργούσε ως ένας υπέροχος ταραχοποιός, δημιουργούσε "ζητήματα" - πονοκεφάλους για το ελλαδικό κράτος και την "άψογον στάσιν" του. Ως πολιτικός, κορυφαίος της αντιβενιζελικής παράταξης, ήταν ταυτόχρονα μακριά, πολύ μακριά, από τις ηλιθιότητες της εποχής του... Ως διανοούμενος ; Μα ο ίδιος αντιπαθούσε τους διανοούμενους, ο ίδιος δεν θεωρούσε εαυτόν διανοούμενο (το φαινόμενο είναι γνωστό ως "αντιδιανοουμενισμός των διανοουμένων "), αλλά "άνθρωπο της δράσης", που απλά "βάζει σε τάξη τις σκέψεις" του, γι αυτό τα σημαντικότερα κείμενά του είναι τα ημερολόγιά του, αλλά και αν εξαιρέσεις τον "Ελληνικό Πολιτισμό" που είναι δοκίμιο και τα υπόλοιπα βιβλία του έχουν ημερολογιακή γραφή. 

Ενοχλούσαν τα κείμενά του "συντηρητικούς" και "προοδευτικούς" της εποχής...τους πρώτους ο δημοτικισμός του και η περιφρόνησή του στα "ειωθότα" της πολιτικής, της ηθικής, στη μικροαστική μιζέρια και στη μεγαλοαστική κενότητα. Τους δεύτερους ο εθνικισμός του, ο κοινοτισμός σε συνδυασμό με τον "αριστοκρατικό ριζοσπαστισμό", ο σφοδρός αντιδυτικισμός, η αμφισβήτιση των στερεοτύπων της νεωτερικότητας "...κι ύστερα; Ε, ύστερα θα "βαίνωμεν εις την Πρόοδον". Ουφ, λίγο καθαρό αέρα γιατί σκάω". Και "έφυγε"..."και τώρα"; Τώρα...όπως μας διαβεβαιώνει ο Καζαντζάκης στους τελευταίους στίχους του "Χαιρετισμού" του, "λιγνός ακρίτας τριγυρνάει τη Χώρα"... "Ω λύκαινα Παληκαριά το γάλα της αντρειάς τον βύζαξες και τώρα σε γαύρο αναστεναγμό καβάλα λιγνός ακρίτας τριγυρνάει τη Χώρα. 

Τα σύνορα μετράει, μετράει το νου μας. Τον κίνδυνο νογάει και ορμάει με φόρα μπλάβα αστραπή στην άκρα του γκρεμού μας !"