Το δηλητήριο του Χρυσού

Patricia Van De Wal 

Γιατί αντιδρούν οι Χαλκιδικιώτες και Θράκες στις επενδύσεις που μας υπόσχονται ότι θα γίνου­με η μεγαλύτερη χώρα-παραγωγός χρυσού της Ευρώπης και ώθηση στην εξαθλιωμένη οικονομία της χώρας;

Στην Ελλάδα τα κοιτάσματα χρυσού εντοπίζονται είτε αυτοφυή σε προσχώσεις ποταμών και χειμάρ­ρων, είτε μέσα στα ορυκτά σιδήρου, αρσενικού, χαλκού κ.λπ. Τα κοιτάσματα αυτά απαντώνται κυρίως στο χώρο της Μακεδονίας και της Θράκης όπου η εκμετάλλευση χρυσού τεκμηριώνεται από πολλαπλές αναφορές αρχαίων συγγραφέων. Ανά τους αιώνες ηγεμόνες όπως ο Φίλιππος Β' αλλά και οι εκάστοτε κατακτητές στήριξαν τη δύναμη τους στην εκμετάλλευση

των μεταλλείων αργύρου και χρυσού, καταστώντας ολόκληρη την περιοχή μήλο της έριδος μεταξύ Ελλήνων και Περσών. Οι μέθοδοι εξόρυξης και εμπλουτισμού (διαδικα­σία εξαγωγής των ορυκτών που έχουν οικονο­μικό ενδιαφέρον) δεν άλλαξαν σημαντικά από την αρχαιότητα ως τις αρχές του 20ου αιώνα: Τα μεταλλεία ήταν υπόγειες εγκαταστάσεις όπου οι μεταλλωρύχοι ακολουθούσαν κατά την εξόρυξη το μεταλλοφόρο σώμα, δημιουργώντας ένα λαβυρινθώδες σύστημα στοών και φρεατίων εξαερισμού. Αν και οι διαστάσεις των μεταλλείων ήταν τεράστι­ες, το εξορυγμένο υλικό ήταν περιορισμένο, αφού π θραύση αλλά και ο εμπλουτισμός του μεταλλεύ­ματος γίνονταν μέσα στο μεταλλείο και το στείρο υλικό χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή των τοιχίων υποστύλωσης και για να κλείσουν επιμελώς χώρους που δεν τους χρησιμοποιούσαν πλέον. Οι αρχαίοι εξυγίαιναν έτσι τις πληγές της θεότητας της γης.

 Το περιβαλλοντικό έγκλημα

Η μέθοδος αυτή διαφέρει ριζικά από τη σύγχρο­νη μέθοδο εξόρυξης. Τα στατιστικά μιλούν από μόνα τους: Μεταξύ της πρώτης ιστορικά γνωστής εξόρυξης μέχρι το 1927 εξορύχτηκαν στον ελλα­δικό χώρο 8 εκατ. τόνοι μεταλλεύματος ενώ από το 1927 μέχρι σήμερα...30 εκατ. τόνοι. Μόνο στις Σκουριές Χαλκιδικής προβλέπεται να εξορυχτούν την επόμενη 20ετία 200 εκατ. το μεταλλεύματος...

Τα σύγχρονα μεταλλεία δεν είναι πια υπόγεια ορυχεία με στοές αλλά επιφανειακές εκμεταλλεύ­σεις όπου γίνεται ανοικτή εξόρυξη (open pit mining) κατά την οποία το έδαφος εκτοπίζεται (συχνά με φουρνέλα) σε τεράστια έκταση. Η διάμετρος του χείλους ανοίγματος του μεταλλείου φτάνει από αρκετές εκατοντάδες έως πλέον των χιλίων μέτρων 'και σε βάθος αρκετές εκατοντάδες μέτρα. Το κύριο εξορυσσόμενο υλικό είναι ένα είδος γρανιτικού πετρώματος, ο πορφύρπς, με τυπικές περιεκτικό­τητες σε χρυσό να κυμαίνονται μεταξύ 0,2 και 1,5 γραμμάρια χρυσού ανά τόνο πετρώματος. Αυτά τα αόρατα ψήγματα χρυσού (δεν υπάρχουν μεταλ­λικά σώματα ή φλέβες χρυσού) είναι εγκλεισμένα και διάσπαρτα στη μάζα του πετρώματος. Αυτό σημαίνει ότι για κάθε κιλό χρυσού απαιτείται η εξόρυξη 1500 τόνων μεταλλεύματος που πρέπει να επεξεργαστεί. Ο εμπλουτισμός γίνεται σε δεξα­μενές επίπλευσης με τη βοήθεια τοξικών ουσιών από τις οποίες π οικονομικά αποδοτικότερη είναι το Κυάνιο.

 Ο εμπλουτισμός αφήνει τεράστιες πο­σότητες μεταλλευτικών καταλοίπων, φορτισμένες με τοξικές ουσίες, σε μόνιμους ανοιχτούς αποθέτες κοντά στους τόπους εξόρυξης. Τα διεθνή παρα­δείγματα ατυχημάτων από τη σταδιακή διήθηση ή την υποχώρηση των φραγμάτων των τελμάτων είναι πολλαπλά, με αποστομωτικότερη τη διαρροή κυανίου από τα ορυχεία χρυσού Μπάια Μάρε της Ρουμανίας, στον ποταμό Τίσα, που δηλητηρίασε το 2000 τα νερά του Δούναβη και των παραποτάμων του σε 4 χώρες, γεγονός που χαρακτηρίστηκε η δεύτερη μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή στην Ευρώπη μετά το Τσερνομπίλ. Επίσης η διαδικασία εξόρυξης και εμπλουτισμού είναι εξαιρετικά υδροβόρα, κάτι που μπορεί να μην αποτελεί πρόβλημα για χώρες όπως η Φινλαδία, όμως σε χώρες σαν την Ελλάδα οι περιοχές εξόρυξης απειλούνται άμεσα με ερημοποίηση. Σύμφωνα με στοιχεία που έχουν συλλεχθεί από την ίδια τη μεταλλευτική βιομηχανία, απαιτούνται για την παραγωγή ενός κιλού χρυσού κατά μέσο όρο 477.000 λίτρα νερού. 

Αυτή η τιμή αυξά­νεται δραματικά όσο μειώνεται η περιεκτικότητα του πετρώματος σε χρυσό. Για το κοίτασμα στις Σκουριές Χαλκιδικής (0,8 γρ/το) για παράδειγμα θα απαιτηθούν περίπου 970.000 λίτρα νερό ανά κιλό χρυσού. Τα ίδια στοιχεία προβλέπουν την κατα­νάλωση 1000 κιλών κυανίου, 40.000 κ\Wh ενέργειας και 11,5 τόνοι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ανά κιλό χρυσού. Όλα τα παραπάνω θα έχουν αρνητικές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στο περιβάλλον, στα αρχέγονα δάση, φυτά και ζώα και εν τέλει στην ζωή και την υγεία των κατοίκων. Για μια «επένδυση» που θα κρατήσει στην καλύτερη περίπτωση 20 χρόνια και που θα καταστρέψει τις ήδη υπάρχουσες θέσεις εργασίες στον τουρισμό καθώς και οποιονδήποτε εναλλακτικό τρόπο «ανάπτυξης» στο μέλλον.

Το οικονομικό έγκλημα

Πέρα από το περιβαλλοντικό έγκλημα που συνεπά­γεται κάθε εξόρυξη χρυσού, στην Ελλάδα συνο­δεύεται και από ένα οικονομικό έγκλημα τεραστίων διαστάσεων εις βάρος της χώρας. Διότι από τα δικαιώματα εξόρυξης το ελληνικό δημόσιο δεν θα εισπράξει ούτε ένα ευρώ. Η Ελληνική νομοθεσία δείχνει σκανδαλώδη εύνοια στις μεταλ­λευτικές εταιρίες έναντι των «ιθαγενών» κατοίκων. Το δικαίωμα του Ελληνικού Δημοσίου είναι ένα πενιχρό 1% επί του τελικού προϊόντος, και αυτό μόνο στην περίπτωση που το μεταλλείο είναι σε δημόσια έκταση. Στη Χαλκιδική όμως, με σύμβαση που επικυρώθηκε από το θερινό τμήμα της βουλής το 1996, στην κυριότητα της καναδικής εταιρίας Τ\/Χ περιήλθαν 314 τετραγωνικά χιλιόμετρα και όλες οι ιδιοκτησίες μεταξύ κοινοτήτων Ολυμπιάδας, Στρατωνίου, Αρναίας και Σταυρού είναι δημευμένες δια νόμου. Τότε αρχίζουν και οι πρώτες αντιδρά­σεις κατοίκων της περιοχής και το 2001 το Ανώ­τατο Δικαστήριο σταματάει το χρυσωρυχείο στην Ολυμπιάδα για περιβαλλοντικούς λόγους, επιφέ­ροντας καίριο πλήγμα στην εταιρία. Η ΤVΧ απο­χωρεί αφήνοντας παντού ανεξέλεγκτες αποθέσεις τοξικών υλικών στα μεταλλεία Στρατωνίου κ.α. και τη σκυτάλη αναλαμβάνει έναντι 11 εκατ. ευρώ η Ελληνικός Χρυσός, τότε συμφερόντων Μπόμπολα- Κούτρα και του Ρουμάνου έμπορου ναρκωτικών Φρανκ Τίμις της Εuropean Goldfieds- που ιδρύθηκε 3 μόλις μέρες πριν την υπογραφή της Σύμβασης με μετοχικό κεφάλαιο ...60.000 Ευρώ. Τον Ιανουάριο του 2004 επιδοτείται με 15 εκατ. ευρώ χάρη στον Νόμο Πάχτα.

Η εταιρία που απέφερε στο ελληνικό δημόσιο το γελοίο ποσό των 11 εκατ. ευρώ, εξαγοράστηκε από τη καναδική Eldorado Gold το 2011, έναντι τιμή­ματος 1,8 δις μέσω ανταλλαγής μετοχών και τη δημιουργία νέου σχήματος στο οποίο ο Μπόμπολας κατέχει το 5%.Με πρόσχημα τπν «αποκατάσταση» η Ελληνικός Χρυσός, τώρα θυγατρική κατά 100% της Εldorado, επαναλειτουργεί το εργοστάσιο εμπλουτισμού στην Ολυμπιάδα μετά από αδειοδότηση του Γ. Παπακωνσταντίνου. Τ ο 2012 εγκρί­νονται οι περιβαλλοντικοί όροι για το χρυσορυχείο στο Πέραμα Θράκης της «Χρυσωρυχεία Θράκης», επίσης 100% της Eldorado Gold, ενώ μέρος της «Μεταλλευτικής Θράκης» στις Σάπες περνάει επί­σης στα χέρια της Eldorado Gold. 40,2 δις ευρώ λένε ότι κρύβει η ελληνική γη στα μεταλλεία της Χαλκιδικής και της Θράκης. Όμως αυτός ο ορυκτός πλούτος δεν είναι πλέον δικός «μας» και η «αξιοποίηση» μάλλον μοιάζει με ληστεία αφρικανικού τύπου. Το Ελληνικό Δημόσιο δεν θα εισπράξει ούτε μισθώματα ούτε δικαιώματα και τα κέρδη των εταιριών είναι αφορολόγητα. Υπάρχει ένας πολύ έξυπνος τρόπος για να πειστείς να γίνεις υπηρέτης μέσα στο ίδιο σου το σπίτι. Ονομάζε­ται «επενδύσεις».και «νέες θέσεις εργασίας». Σε αυτή την εξευτελιστική «τιμή» θα ξεπουλήσουμε τη ζωή μας και το μέλλον τον παιδιών μας; Οι κάτοικοι της Χαλκιδικής και της Θράκης διαφωνούν. Εσείς;

Υ.Γ. Ελντοράντο: Μυθικό βασίλειο που ταυτίστηκε με την αποικιοκρατία της Δύσης και τη δίψα της για εξουσία χωρίς ενδοιασμούς να θυσιάσει ανθρώπινες ζωές και φυσικά οικοσυστήματα στην αναζήτηση του «φθόνου θεών», όπως αποκαλούσαν οι αρχαίοι Έλληνες τα αντικείμενα από χρυσό

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Έπαθλο τεύχος 89