Η μάχη της Σημαίας και το "ακατανόητο τρόπαιο" (του Κώστα Καρδαρά)

Στα τέλη του Μαΐου του 1917 η Ελλάδα έζησε συγκλονιστικές μέρες.

Το δράμα του Εθνικού Διχασμού βρισκόταν στην κορύφωσή του:

η Κυβέρνηση Βενιζέλου,  έχει εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη και μετά από πρόσκλησή της τα Γαλλικά στρατεύματα υπό τον στρατηγό Σαράιγ κατέλαβαν την Μακεδονία, με συμπεριφορά προς τους Έλληνες στρατού κατοχής

οι δυνάμεις της Αντάντ κατόπιν ναυτικού αποκλεισμού του Πειραιά, βομβαρδισμού και ενόπλου καταλήψεως των Αθηνών, εξανάγκασαν σε παραίτηση τον στρατηλάτη βασιλιά Κωνσταντίνο και εξεβίασαν την ανάρρηση στον θρόνο του Πρίγκηπος Αλέξανδρου αφού ο διάδοχος Γεώργιος ήταν κι αυτός ανεπιθύμητος από την Αντάντ. Ο Βενιζέλος ορκίστηκε πρωθυπουργός, αποκατέστησε την προ του 1915 Βουλή ΧΩΡΙΣ εκλογές (Βουλή των Λαζάρων) και η Ελλάδα εισήλθε και επισήμως στη δίνη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στο πλευρό της Αντάντ.

Στρατηγός Σαράιγ

Την 28η Μαΐου / 9 Ιουνίου 1917, η Θεσσαλία, ήδη από μήνες αποστρατικοποιημένη, σε ένδειξη καλής θελήσεως του βασιλέως Κωνσταντίνου, δέχεται την εισβολή δυνάμεως 20.000 Γαλλικών στρατευμάτων του στρατηγού Σαράιγ και «καταλαμβάνεται» από τις δυνάμεις της Αντάντ. Αν και σύμμαχοι, οι Γάλλοι συμπεριφέρθηκαν στους Έλληνες, ακόμα και στον Στρατιωτικό Διοικητή Στρατηγό Μπαΐρα, σκαιά, με τρόπο νικητή προς ηττημένο, αντιμετωπίζοντας τον ελληνικό στρατό σαν αιχμάλωτο ενός πολέμου που δεν έγινε.

Στην Λάρισα έδρευαν τότε το 1/38 Σύνταγμα Ευζώνων και το 4ο Σύνταγμα Πεζικού μειωμένης δυνάμεως. Οι στρατώνες τους περικυκλώθηκαν από ισχυρότατες δυνάμεις Γάλλων σπαχήδων και πεζών και με ανοίκειο στα στρατιωτικά χρονικά τρόπο, δύο Γάλλοι ταγματάρχες ζήτησαν να τους παραδοθούν τα ξίφη των αξιωματικών και οι σημαίες των συνταγμάτων, ενώ σε όλους τους στρατούς του κόσμου οι σημαίες και τα ξίφη δεν παραδίδονται αμαχητί και σίγουρα όχι σε χαμηλότερου βαθμού αξιωματικούς. Ο διοικητής του 1/38 αντισυνταγματάρχης Αθανάσιος Φράγκου, οι αξιωματικοί του και ομόθυμα όλοι οι στρατιώτες, μαζί με άνδρες του 4ου Συντάγματος, αποφάσισαν να μην παραδοθούν με αυτό τον ταπεινωτικό τρόπο.

Αθανάσιος Φράγκου 

Μαχόμενοι, διέσπασαν τον κλοιό γύρω από το στρατόπεδό τους προσπαθώντας να διαφύγουν προς την Καρδίτσα και την Αθήνα. Στην θέση «Μεζούρλο», λίγο έξω από την Λάρισα, απέναντι από το σημερινό Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο και μεταξύ της οδού Λάρισας-Καρδίτσας και των σιδηροδρομικών γραμμών, περικυκλώθηκαν μέσα στα αναπεπταμένα χωράφια πεζοί όντες, από πολλαπλάσιες δυνάμεις Γαλλικών αποικιακών στρατευμάτων: Μαροκινών σπαχήδων (ιππέων) και Σενεγαλέζων πεζών.

Παρά την τρομερή ανισότητα των δυνάμεων, οι Έλληνες αρνούνται να παραδώσουν τα όπλα και την Σημαία τους (όντες άλλωστε "σύμμαχοι" πλέον των Γάλλων). Σε μία τρίωρη σκληρή μάχη υπερασπίστηκαν την τιμή και το Σύμβολό τους, πληρώνοντας βαρύ τίμημα (72 νεκροί από σύνολο 250 περίπου ανδρών) ενώ και οι Γάλλοι παρά την πλεονεκτική τους θέση (πολλαπλάσιοι σε αριθμό και ιππείς σε ανοικτό χώρο εναντίον πεζών) θρήνησαν κι αυτοί 10 νεκρούς.

Γάλλοι στην κεντρική πλατεία της Λάρισας

Η μάχη έληξε όταν οι επιζώντες του 1/38 περικυκλωμένοι πλήρως, αναγκάστηκαν να παραδοθούν. Στα χέρια των Γάλλων βρέθηκαν η τιμημένη σημαία, ο διοικητής του Συντάγματος Αθανάσιος Φράγκου, 13 αξιωματικοί, 35 υπαξιωματικοί και 164 στρατιώτες.

Έλληνες αιχμάλωτοι στην Λάρισα 

Οι αιχμάλωτοι Αξιωματικοί οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα αιχμαλώτων, ενώ οι στρατιώτες σε τάγμα αναγκαστικής εργασίας στην Κατερίνη. Οι Γάλλοι δηλαδή τους συμπεριφέρθηκαν όχι σαν φίλους ή συμμάχους αλλά σαν εχθρούς και αιχμαλώτους πολέμου.

Η Σημαία του 1/38 μεταφέρθηκε στην Γαλλία σαν τρόπαιο του ίδιου του Σαράιγ, μιας μάχης ενός ακήρυκτου πολέμου, με συμμαχικό τους στρατό. Γι' αυτό τον λόγο το ονόμασαν Ακατανόητο Τρόπαιο (Τrophee Εncombrandt) και όχι λάφυρο.

Η αιχμάλωτη Σημαία σήμερα, δωρεά της οικογένειας Σαράιγ που την κληρονόμησε, κοσμεί  την αίθουσα τελετών του 1ου Συντάγματος Τεθωρακισμένων (παλαιότερα 1ο Σύνταγμα Μαροκινών Σπαχήδων) στην πόλη Valence της Γαλλίας.

το μνημείο της μάχης της Σημαίας

Στον χώρο της μάχης, 13 χρόνια μετά, ανεγέρθηκε μετά από απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου και με δαπάνες του Δήμου Λάρισας ένα μνημείο που γύρω του φυτεύτηκαν τέσσερα κυπαρίσσια που πριν λίγα χρόνια κόπηκαν κατά την "αξιοποίηση" του χώρου, το οποίο έκτοτε άλλαξε δύο φορές θέση. Στο μνημείο αναφέρονται μόνο 4 ονόματα πεσόντων και αφορά προφανώς μόνο τους Λαρισαίους πεσόντες, όπως άλλωστε αναφέρει και η σχετική απόφαση του ΔΣ Λαρίσης το 1930. Των υπολοίπων νεκρών, Καρδιτσιωτών στην πλειοψηφία τους, αγνοούνται τα ονόματα αλλά και η ιδιαίτερη πατρίδα. Ακόμα και σήμερα παραμένει άγνωστος ο τόπος ταφής των νεκρών. Η μάχη αυτή έμεινε στην ιστορία σαν «Μάχη της Σημαίας» αφού δόθηκε ακριβώς για την υπεράσπιση της τιμής της Σημαίας.

Σημείωση: Στην σχετική φωτογραφία απεικονίζεται το μνημείο της μάχης στην κατάσταση και στην θέση που είναι σήμερα. Πρόκειται για την ίδια πλάκα που είχε αναγερθεί το 1930 η οποία λίγα χρόνια πριν μεταφέρθηκε εκεί, απέναντι από την θέση της μάχης και υπεβλήθη σε εργασίες αποκαταστάσως από τον Δήμο Λαρίσης.

Καρδίτσα 3 Ιουνίου 2016

Κώστας Καρδαράς