Περιοδικό ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ: το Διάγγελμα Ιωάννου Μεταξά προς τους Έλληνες (φωτογραφικό αφιέρωμα)

Χωρίς ν' άνοίξη οΰτε μιά μύτη. Χωρίς νά ακουστή οΰτε μια τουφεκιά. Τό σάπιο οικοδόμημα κατέρρευσε με μιά άπόφασι. Ή Ελλάδα είχε ραντεβού με την Ιστορία στις 28 Όκτωβρίου του 40. Και για νά γίνη αυτό τό ραντεβου έπρεπε πρώτα νά γίνη ή «4η Αύγουστου». "Επρεπε νά έτοιμασθή ο Λαός μας.  

«....Κανείς δεν ύποπτεύετο τίποτε το βράδυ της 4ης Αυγούστου. Οι υπουργοί εκλήθησαν εις έκτακτο ν ύπουργικόν συμβούλιον δια την 8ην μ.μ καί, έκτος των Σκυλακάκη καί Παπαδήμα, κανείς δεν έγνώριζε ποία θέματα επρόκειτο να συζητήσουν. Ύποπτεύοντο ότι εκλήθησαν δια να λάβουν αποφάσεις επί του τρόπου αντιμετωπίσεως της πανελλαδικής εικοσιτε­τραώρου απεργίας, ή οποία επρόκειτο νά κηρυχθή τό μεσονύκτιον, εις ένδειξιν διαμαρτυρίας διά τήν άπόφασιν τής κυβερνήσεως, όπως έφαρμόση την ύποχρεωτικήν διαιτησίαν εις τάς μεταξύ εργατών καί εργο­δοτών διαφοράς. Κανένα έκτακτον στρατιωτικόν μέ-τρον δέν είχε ληφθή. Είς καμιαν συνεννόησιν μέ διοικητάς μονάδων δεν εΐχε προέλθει ο Μεταξάς. Τό μό­νον μέτρον πού έλαβεν ήτο ή τοποθέτησις άνά δύο Ευζώνων, ώς σκοπών, είς τάς θύρας του υπουργείου Εξωτερικών, οι όποιοι είχον τήν έντολήν νά επιτρέ­πουν μέν τήν είσοδον, αλλά νά απαγορεύουν τήν έξοδον εις οιονδήποτε....»

Διάγγελμα Ιωάννου Μεταξά

(έξεφωνήθη άπό ραδιοφώνου στίς 10 Αυγούστου 1936) 

Αποτείνομαι προς όλους τους "Ελληνας, άπό του πρώτου μέχρι του τελευταίου, άπό του άστού μέχρι του άγρότου και τοϋ εργάτου. Και σας καλώ όλους νά έργασθήτε μέ όλην τήν δύναμίν σας διά τό μέ­γα έργον τής εθνικής μας αναγεν­νήσεως.

Γνωρίζετε πλέον όλοι τον κίνδυνον, τον όποιον διετρέξατε. Γνωρίζετε ότι ολίγον έλειψε νά καταποντισθώμεν μέσα είς τον πλέον άνόσιον έμψύλιον σπαραγμόν. Γνωρίζετε τί παρεσκεύαζαν οί τρελλοί ανα­τροπείς του κοινωνικού μας καθεστώτος, οί εχθροί τών ελληνικών μας παραδόσεων καί του ελληνικού μας πολιτισμού.

Ή ύπονόμευσις είχεν αρχίσει άπό μακρού καί είχε,  βαθμηδόν έπιτεινομένη, περιπλέξει είς τά δί­κτυα της πολύν άνύποπτον κόσμον, ό όποιος παρεσύρετο είς τον όλεθρον. Ιδίως ή νεολαία, ή όποια εΐχεν άφεθή είς τήν τύχην της, άφου οί διευθύνοντες τό τόπον τούτον τής έσβησαν τά ιδανικά, τά όποια εΐχον θρέψει καί αναθρέψει τάς προηγουμένας της γενεάς. Ή νεολαία, ή οποία δέν μπορεί νά ζήση χω­ρίς όρμήν πρός πραγματοποίησιν μεγάλων ονείρων, μή εύρίσκουσα άλλην διέξοδον, παρεσύρετο από τούς άγύρτας ανατροπείς είς ανόητους καί άντεθνικάς ουτοπίας.

Έν τω μεταξύ, τά κόμματα, είς τά όποια οί "Ελ­ληνες είχατε έπί τόσον χρόνον βασίσει ματαίας ελ­πίδας καί τά όποια τοσάκις σας έφεραν είς τον ό­λεθρον, βουτηγμένα είς τήν συναλλαγήν, ή  οποία διέφθειρε τά πάντα, μή βλέποντα πέραν τών στενών κομματικών των υπολογισμών, διαπληκτιζόμενα καί έρίζοντα μεταξύ των διότι χωρίς τάς έριδας αύτάς δέν ήδύναντο νά ζήσωσιν, εν τω μεταξύ τά κόμματα εΐχον προπαρασκευάσει διά τής θολής κομματικής ζωής των τήν άποπνικτικήν άτμόσφαιραν μέσα εις τήν οποίαν θά έξερρηγνύετο ό κεραυνός τής κοινω­νικής ανατροπής. Εϊχομεν φθάσει δύο βήματα προ του ολέθρου. Τήν 5ην Αυγούστου επρόκειτο ν' άρχίση τό αιματοκύλισμα τής Ελλάδος καί νά καταποντισθή ή εθνική μας ύπόστασις. Τήν 4ην Αυγού­στου όμως ή Βασιλική χειρονομία σας έσταμάτησεν είς τόν κατήφορον, δύο βήματα άπό τοϋ κρημνού.

"Εχομεν ήμεΐς καί άναλαμβάνομεν ενώπιον σας όλην τήν εύθύνην τής πράξεως ταύτης, με τήν πεποίθησιν ότι όλοι σας συναισθάνεσθε τήν ανάγκην αυτής. Κανείς σας, πλήν τών γνωστών δημαγωγών καί τών παραφρόνων ανατροπέων, δέν θέλει νά ίδή τόν τόπον μας νά πέση είς τήν τύχην τής δυστυχούς Ισπανίας.

Δέν έχάσατε τάς ελευθερίας σας. Τώρα ακριβώς θά αποκτήσετε τάς πραγματικάς ελευθερίας σας. Δέν αίσθάνεσθε όλοι σας μίαν άπολύτρωσιν; Εΐναι ή άπολύτρωσις άπό του διπλού ζυγού, τής κομμου­νιστικής τυραννίας καί τής μικροκομματικής τυραν­νίας. Δύο τυραννίαι, αί όποΐαι σας περιέσφιγγαν καί σας έδέσμευαν κάθε έλευθέραν κίνησιν, κάθε έκδήλωσιν ελευθέρας καί ανωτέρας ζωής.

Μόνον έκεΐνοι, οί όποιοι μετέχειρίζοντο όχι πλέον τήν έλευθερίαν άλλά τήν άσυδοσίαν τήν οποίαν εΐ­χον διά νά καταπατώσι τήν δεσμευμένην Έλληνικήν κοινωνίαν, μόνον αυτοί έχασαν πλέον τήν άσυδοσίαν ταύτην καί τήν έχασαν διά παντός.

Καί τώρα ανανήψατε όλοι, διά νά βαδίσωμεν όλοι όμοϋ τόν τραχύν δρόμον τής Αναγεννήσεως του "Ε­θνους. Ξυπνήσατε όλοι σας, έγερθήτε ώς ενα σύνο­λον διά ν' αναστηλώσωμεν τήν Έλληνικήν μας Πα­τρίδα.

Έτοιμασθήτε όλοι σας διά θυσίας, θυσίας αναγ­καίας καί διά τό κοινωνικόν μας σύνολον καί ιδίως διά τάς πάσχουσας τάξεις αύτού.

Διότι όλοι μας άποτελούμεν ένα πράγμα, ένα εί­ναι τό "Εθνος καί κανείς δέν μπορεί νά είναι ευτυ­χής όταν οί πλαγινοί του δυστυχούν.

Θυσιάσατε όλοι ένα μέρος του εαυτού σας καί ηθικώς καί ύλικώς διά νά ενισχύσετε τό σύνολον, θυσιάσατε τόν άτομισμόν σας. Κανείς μας δέν είναι ελεύθερος, άλλά όλοι μας ύπηρέται τής Πατρίδος. Καί έκεΐνος είναι υπέρτερος τών άλλων, ό όποιος θά κάμη τάς μεγαλυτέρας θυσίας υπέρ τού συνόλου του "Εθνους. Άλλά όλοι μας θά κάμωμεν κάθε θυσίαν καί θά ύποστώμεν πάσαν στέρησιν με χαράν καί άγαλλίασιν, διότι έτσι μόνον θά έξασφαλίσωμεν τήν ήσυχίαν καί τήν τάξιν είς τόν τόπον μας, ήρεμον καί άποδοτικήν έργασίαν δι' όλους, ευτυχές μέλλον διά τά παιδιά μας, τήν άνύψωσιν του ελληνικού μας πολιτισμού, τό μεγαλεΐον τού "Εθνους καί τό μέλλον τής φυλής.

Ποιος ή ποία άπό σας, "Ελληνες καί Ελληνίδες, δέν θά άποδυθή μέ όλην τήν ψυχήν είς τό μεγάλον τοϋτο έ'ργον τής αναγεννήσεως τής Πατρίδος, είς τό όποιον σας όδηγουμεν;

Κανείς καί καμμία, είμαι βέ­βαιος, δέν θά υστερήση. Τό βλέπω καί τό ακούω ά­πό τάς μυριάδας τών τηλεγραφημάτων σας, τά ό­ποια έλάβομεν καί τά όποια σκορπίζουν παντού τόν ένθουσιασμόν σας.

Αποτείνομαι ιδιαιτέρως είς σέ,    ελληνική   νεολαία. Δε φταις εσύ εάν παρεστράτησες. Αφημένη, εγκαταλελειμμένη μετά τόσας καταστροφάς τών ι­δανικών καί τών ονείρων τά όποια θά έπρεπε νά σου πλημμυρίζουν τήν ψυχήν, άφου οί οδηγοί σου, άψυχοι καί απογοητευμένοι, σου έγέμισαν τήν ψυ­χήν μέ άπελπισίαν, τί νά κάμης καί εσύ, δύστυχη ελληνική νεολαία; Άφου εκείνοι οί όποιοι ήσαν εν­τεταλμένοι νά σε οδηγούν, σου έσπειραν τήν απογο­ήτευσιν καί τόν φόβον του αγώνος τής ζωής, τί νά κάμης καί σύ, ελληνική νεολαία;

Χωρίς ελπίδα, χωρίς όνειρα, ακολούθησες τους άγύρτας καί τούς λαοπλάνους, νομίζουσα ότι έτσι θά μπορούσες καί σύ νά ίδής ενα κομμάτι φωτεινού ουρανού καί ετσι ώδηγήθηκες είς τήν κόλασιν τής απελπισίας καί τού υλισμού.

Σήκω επάνω, ελληνική νεολαία. Δέν υπάρχει διά σε άλλη πραγματικότης παρά ελληνική πατρίς, μό­νον έκεΐ θά έπανεύρης τόν εαυτόν σου. Μόνον μέσα είς τάς έθνικάς παραδόσεις θά έπανεύρης τόν προορισμόν σου. Μόνον μέσα είς τόν έλληνικόν πολιτισμόν θά έπανεύρης τά ιδανικά σου καί τά όνειρα σου. Χωρίς αυτά δέν ημπορείς νά ζήσης, ελληνική νεολαία. Μόνον έκεΐνα τά όποια σου έδημιούργησεν ή ελληνική ιστορία αποτελούν τό σώμα σου καί τήν ψυχήν σου. 

Τά ξένα κατασκευάσματα, μέ τά όποια ηθέλησαν νά σε παρασύρουν οί άγύρται μέ τούς παράφρονας ρωμαντισμούς των, είναι ψεύτικα διά σέ καί αποτελούν δηλητήριον. Διότι, εννόησε το, δέν μπορείς νά ζήσης άλλέως παρά ελληνικά, μέσα είς τήν φυλήν σου καί μόνον έκεΐ μέσα θά εϋρης τόν λόγον καί τόν προορισμόν τής υπάρξεως σου. Καί τότε θά ίδής ότι θά έπανεύρης τήν χαράν καί τήν αίσιοδοξίαν, αί όποΐαι σου έλειψαν. Καί όταν θά τά έπανεύρης, θά ίδής μέ τί εύκολίαν θά υπερπήδησης τά εμπόδια καί τάς δυσκολίας τής ζωής καί τί μέλ­λον θά παρασκευάσης καί διά τόν εαυτόν σου καί διά τήν Ελλάδα, είς τήν οποίαν ανήκεις άναποσπάστως.

Σήκω, λοιπόν, ελληνική νεολαία, απόβαλε μα­κράν σου τάς άγυρτείας καί τά ψεύδη, μέ τά όποια σου έδηλητηρίασαν τήν ψυχήν. Πέταξε μακράν σου τά ελεεινά αναγνώσματα, τά όποια σέ διδάσκουν τήν άνηθικότητα καί τήν άνανδρίαν, ακόμη καί ε­κείνα τά όποια, δήθεν φιλολογικά έργα, σέ διδά­σκουν νά φοβάσαι τούς αγώνας τής ζωής καί νά μή σκέπτεσαι παρά τό άτομόν σου καί τήν υλικήν από­λαυσίν σου.

Καί τώρα, όλοι οί "Ελληνες καί Ελληνίδες, με­γάλοι καί μικροί, εμπρός, χωρίς μεμψιμοιρίας, χω­ρίς κακομοιριές. Ό καθείς είς τήν θέσιν του καί είς τό έργον του, πειθαρχών είς τό Κράτος, όλοι άφωσιωμένοι είς τό έλληνικόν σύνολον.

Ήμεΐς είμεθα άποφασισμένοι, βέβαιοι διά τήν έπιτυχίαν, νά φέρωμεν παντί σθένει τό έργον μας είς αΐσιον πέρας, θά ύπερπηδήσωμεν κάθε έμπόδιον καί θά συντρίψωμεν πάσαν άντίδρασιν. Καί είμεθα βέ­βαιοι ότι θά εχωμεν πλήρη καί άνεπιφύλακτον τήν βοήθειαν όλων σας.

από το τεύχος 41 του περιοδικού ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ στις 4 Αυγούστου 1977 

Το διάγγελμα αποτελεί μέρος από το αφιέρωμα στην 4η Αυγούστου