Η προσπάθεια διείσδυσης της Κίνας στα Βαλκάνια και ο ηγετικός ρόλος που μπορεί και πρέπει να παίξει η Ελλάδα σ΄αυτό.

Τον Οκτώβριο του 2009, μια μικρή πόλη στην κεντρική Βουλγαρία με το όνομα Λόβετς καλωσόρισε έναν Κινέζο αξιωματούχο που λίγοι στη χώρα, πόσο μάλλον στην πόλη, είχαν ακούσει.

Ο XI Jinping, ο μετέπειτα Αντιπρόεδρος της Κίνας, ήταν σε μια Ευρωπαϊκή περιοδεία, συγκεντρώνοντας εμπειρία στις εξωτερικές υποθέσεις καθώς προοριζόταν για την κορυφή της εξουσίας. Στο Λόβετς, υπήρξε μάρτυρας της υπογραφής μιας κοινής επιχείρησης μεταξύ της βουλγαρικής εταιρείας συμμετοχών Litex Commerce και της μεγάλης Wall Motors, ενός από τους κορυφαίους κατασκευαστές αυτοκινήτων της Κίνας. Μετά από αυτό ο Κινέζος πολιτικός έφυγε για το Βουκουρέστι.

Το εργοστάσιο παραγωγής στο Λόβετς κατέληξε σε αποτυχία το 2017, αλλά η πείνα για κινεζικές επενδύσεις παρέμεινε. Δέκα χρόνια μετά, οι ηγέτες των Βαλκανίων κατευθύνονται προς το Πεκίνο, πρόθυμοι να συναντήσουν τον Χι. Ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εμπλακεί σε έναν εμπορικό πόλεμο κατά της Κίνας και οι περισσότερες δυτικές κυβερνήσεις ανησυχούν για εταιρείες τεχνολογίας όπως η Huawei, οι Ευρωπαίοι της Νοτιοανατολικής Ευρώπης εξακολουθούν να ανυπομονούν να κάνουν συμφωνίες σε δρόμους, γέφυρες, εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής και έργα παραγωγής πρασίνου με το Πεκίνο .

Τον Απρίλιο του 2012, μόλις ένα χρόνο πριν ο Χι γίνει Πρόεδρος, η Κίνα εγκαινίασε την πρωτοβουλία 16 + 1, μια πλατφόρμα που απαρτίζεται από την Κίνα και 11 χώρες μέλη της ΕΕ στην Ανατολική Ευρώπη, καθώς και πέντε υποψήφια κράτη στα δυτικά Βαλκάνια.

Δεν υπάρχει έλλειψη ενδιαφέροντος σε αυτό το φόρουμ για τα Βαλκάνια. Το 2018, η Σόφια φιλοξένησε το φόρουμ. εφέτος, διεξήχθη στην ιστορική πόλη Ντουμπρόβνικ της Κροατίας. Το Βελιγράδι και το Βουκουρέστι είχαν και αυτοί τις δικές τους ευκαιρίες να φιλοξενήσουν το φόρουμ τα τελευταία χρόνια. Τελευταία, η Ελλάδα, επίσης, κατέβαλε προσπάθειες για να ενταχθεί σε αυτήν την ομάδα των μετακομμουνιστικών κρατών, η οποία επαναχαρακτηρίστηκε από το 17 + 1.

Φέτος, αρκετοί ανώτεροι αξιωματούχοι από τα Βαλκάνια έκαναν το μακρύ ταξίδι στο Πεκίνο. Τον Απρίλιο, ο Πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς συναντήθηκε με τον XI στην κινεζική πρωτεύουσα. Μια μέρα αργότερα, ακολούθησε ο Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας. Τον Μάιο, ο Έλληνας πρόεδρος Πρ. Παυλόπουλος εμφανίστηκε επίσης στο Πεκίνο. Τον Ιούλιο, ο Πρόεδρος της Βουλγαρίας Ρουέν Ραντεβ έκανε επίσης επίσημη επίσκεψη.

Ωστόσο, το ενδιαφέρον της περιοχής για τις κινεζικές επενδύσεις δεν έχει περάσει απαρατήρητο. Αξιωματούχοι και παρατηρητές Κινεζικών θεμάτων στην ΕΕ, παρουσιάζονται επιφυλακτικοί με την πολιτική του Πεκίνου για μεγιστοποίηση της επιρροής του μέσω της τακτικής «διαιρούμε και κατακτούμε», και εξέφρασαν ανησυχία.

"Ίσως να υπερεκτιμήσαμε τη Ρωσία και να υποτιμήσαμε την Κίνα" σε ότι  αφορά την πρόσβαση στα Βαλκάνια, δήλωσε ο Επίτροπος διεύρυνσης Johannes Hahn στο Financial Times τον Μάρτιο. Ο Hahn ανησυχεί ότι τα δυτικά Βαλκάνια κινδυνεύουν να παγιδευτούν στο χρέος, μια άποψη την οποία συμμερίζεται το φόρουμ ασφαλείας του Μονάχου.

Μπορεί να έχει δίκιο. Ενώ η Ρωσία είναι καλή στο να παίζει την κάρτα της σλαβικής αδελφότητας και αγαπά να μιλά σκληρά ενάντια στη Δύση, στερείται της οικονομικής ευρωστίας για να παρουσιάσει μια αξιόπιστη πρόκληση σ΄ αυτό το επίπεδο. Η Κίνα, με ΑΕΠ μεγαλύτερο από $12.000.000.000.000, δείχνει να βρίσκεται σε διαφορετικό πρωτάθλημα, μεγαλύτερης κατηγορίας.

Ενώ οι κινεζικές επενδύσεις στην περιοχή βρίσκονται στο 3% της συνολικής εισροής, - η οποία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε δάνεια που επωφελούνται κινεζικές εταιρείες υποδομής - υστερούν σε σύγκριση με εκείνες της ΕΕ, η οποία αντιπροσωπεύει περίπου τα δύο τρίτα. Ωστόσο, φιλόδοξα επενδυτικά σχέδια, όπως η πρωτοβουλία "ζώνη και οδικός χάρτης" που παρουσίασε το Πεκίνο το 2013 θα οδηγούσαν αναμφίβολα σε αύξηση.

Το χαλυβουργικό εργοστάσιο στο Σμεντέρεβο

Μερικά από τα χρήματα αυτού του σχεδίου έχουν ήδη δοθεί. Χάρη στην απόκτηση του χαλυβουργικού εργοστασίου στο Σμεντέρεβο από την κινεζική εταιρεία HBIS, το μερίδιο της Κίνας στο συνολικό απόθεμα άμεσων ξένων επενδύσεων στη Σερβία ανέβηκε από 6% σε περισσότερο από 20% τοις εκατό.

Η Τράπεζα της Κίνας έχει επίσης χρηματοδοτήσει τον εκσυγχρονισμό δύο τμημάτων του σιδηροδρόμου που συνδέουν το Βελιγράδι με την Βουδαπέστη. Οι συμβάσεις, που υλοποιούνται από την εταιρεία κατασκευαστικών επικοινωνιών της Κίνας (CCCC), κοστίζουν 1,5 δισ.

Η Σερβική κυβέρνηση βρίσκεται σε συνομιλίες για την αγορά αεροσκαφών που έχουν παραχθεί από Κινέζους ως μέρος μιας συμφωνίας που θα περιλαμβάνει επίσης μεταφορά τεχνολογίας, επιτρέποντας στην αμυντική βιομηχανία της χώρας να παράγει τελικά τα δικά της UAVs μακροπρόθεσμα. Το Βελιγράδι προμηθεύεται λογισμικό αναγνώρισης προσώπου, επίσης. Μετά από πρόσφατη επίσκεψη του ομόλογού του από την Κίνα, ο υπουργός Εσωτερικών Νεμπόισα Στεφάνοβιτς ανακοίνωσε κοινές αστυνομικές περιπολίες και ακόμη και στρατιωτικές ασκήσεις.

Εν τω μεταξύ, το εμπόριο τριπλασιάστηκε μεταξύ 2005 και 2016, φτάνοντας σε όγκο 1,6 δισ. Η Σερβία μετατρέπεται σε "ανοιχτή πόρτα της Κίνας στα Βαλκάνια", σύμφωνα με ορισμένους παρατηρητές.

Πρέπει να δούμε πόσο μακριά μπορεί να πάει η συνεργασία μεταξύ Κίνας και Σερβίας. Αλλά αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι ο Βούτσιτς δεν έχει αντίρρηση να κάθεται σε παραπάνω από δύο μόνο καρέκλες, όπως ένας ανώτερος διπλωμάτης των ΗΠΑ είχε χαρακτηρίσει κάποτε την στάση της Σερβίας μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας.

Λιμάνι Πειραιά - COSCO Pier

Εκτός από τη Σερβία, η Κίνα κάνει επίσης μεγάλες επενδύσεις και σε άλλα μέρη των Βαλκανίων, συγκεκριμένα στις υποδομές και την ενέργεια.

Από το 2009, η κινεζική εταιρεία COSCO είναι υπεύθυνη για το κύριο ελληνικό λιμάνι του Πειραιά, πρώτα ως διαχειριστής και στη συνέχεια ως πλειοψηφικός ιδιοκτήτης. Το 2017, η COSCO έκανε επίσης προσφορά για το λιμάνι της Θεσσαλονίκης.

H Γέφυρα του Πελτζέσακ

Στην Κροατία, μέλος της ΕΕ από το 2013, μια κινεζική κοινοπραξία χτίζει μια γέφυρα διάρκειας 2,4 χιλιομέτρων που συνδέει τη χερσόνησο Πελτζέσακ και το χωριό Komarna, στις ακτές της Αδριατικής.

Το έργο δίκαια προσέλκυσε ένα σοβαρό μερίδιο της δημοσιότητας: Πρώτον, επειδή διασχίζει τον κόλπο του Neum που η Κροατία μοιράζεται με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και, ως εκ τούτου, παρεμποδίζει την συνέχεια της ακτογραμμής της στην ανοικτή θάλασσα · Δεύτερον, επειδή η γέφυρα χρηματοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από την ΕΕ. Θυγατρική της CCCC, κινεζικής κρατικής επιχείρησης, επωφελείται από επιχορήγηση 396 εκ. δολαρίων από τις Βρυξέλλες.

Η Κίνα έχει συμμετάσχει σε έργα οδικών κατασκευών στο Μαυροβούνιο και τη Βόρεια Μακεδονία, επίσης.

Θερμοηλεκτρικό εργοστάσιο στην Τούζλα

Στην Τούζλα της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, η Κίνα άρχισε να χτίζει ένα θερμoηλεκτρικό εργοστάσιο, υποστηριζόμενο από ένα δάνειο 777 εκ. δολαρίων από την τράπεζα ΕΧΙΜ. Αυτό έγινε μετά το Μάρτιο, όταν οι πολιτικές φατρίες μέσα στην «Ομοσπονδία», μία από τις δύο πολιτικές οντότητες της χώρας, έκαναν μια σπάνια επίδειξη ενότητας στο Κοινοβούλιο δίνοντας πράσινο φως στο έργο.

Αυτό συνέβη μόνο αφού οι τρεις κινεζικές εταιρείες που συμμετείχαν στο εγχείρημα απείλησαν να αποτραβηχθούν. Με την ευκαιρία αυτή, τα χρήματα του Πεκίνου αποδείχθηκαν πιο αποτελεσματικά για την πειθαρχία των Βόσνιων πολιτικών, από τους Δυτικούς επόπτες της σταθερότητας στο Βαλκανικό κράτος.

Η Βουλγαρία είναι ομοίως αισιόδοξη για την προσέλκυση κινεζικών επενδύσεων στον ενεργειακό τομέα. Η κυβέρνηση επιμένει ότι η εθνική πυρηνική εταιρεία της Κίνας ενδιαφέρεται για το πυρηνικό εργοστάσιο του Μπέλενε.

Είναι η Κίνα ικανή και πρόθυμη να χρησιμοποιήσει τις διαρκώς αυξανόμενες επενδύσεις της στα Βαλκάνια για να επεκτείνει το πολιτικό της αποτύπωμα; Ίσως ναι, αλλά βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα, η Κίνα δεν είναι πιθανό να διεκδικήσει αξίωση για την περιφερειακή ασφάλεια. Θα παραμείνει γεωοικονομική δύναμη, όσον αφορά τα Βαλκάνια.

Όπως επισημάνθηκε από τον Anastas Vangeli, εμπειρογνώμονα της κινεζικής εξωτερικής πολιτικής από τη βόρεια Μακεδονία, οι τοπικές χώρες προτιμούν να συνεργάζονται με την Κίνα και την ΕΕ παρά να ανταγωνίζονται.

Ωστόσο, είναι ένας χρυσός κανόνας στην πολιτική που λέει ότι η γενική αντίληψη είναι η πραγματικότητα. Οι εντάσεις μεταξύ Δύσης και Πεκίνου αναμφίβολα θα γίνουν αισθητές στην περιφέρεια της Ευρώπης.

Τα τελευταία τρία χρόνια, αξιωματούχοι της ΕΕ έχουν επικρίνει την Κίνα ότι φέρεται να υπονομεύει τη διαδικασία της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μετατρέποντας τις χώρες ΚΑΕ (Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης) σε "Δούρειους ίππους" συμβάλλοντας στη διαίρεση της ηπείρου.

Εδώ λοιπόν τίθεται ένα σοβαρό και κύριο ερώτημα:

Τι θα κάνει η ελληνική κυβέρνηση;  Πώς θα αντιμετωπίσει αυτήν την πρόκληση;

Οι δρόμοι είναι δύο:

Ή θα αδράξει την ευκαιρία και θα κοιτάξει να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητες που δίνει στα πλαίσια αυτής της κίνησης η διάθεση της Κίνας να διεισδύσει στην Ευρώπη ή θα συνταχθεί απόλυτα με την κεντρική βούληση της Ευρωπαϊκής Ένωσης εγκαταλείποντας την κίνηση των 17 + 1 και αφήνοντας την ευκαιρία να πάει χαμένη.

Η πρώτη περίπτωση είναι η εθνικά και πολιτικά ορθή. Η Ελλάδα εκμεταλλευόμενη την γεωστρατηγική της υπεροχή έναντι των υπολοίπων 16 χωρών, θα μπορούσε να παίξει ηγετικό ρόλο στα πλαίσια της κίνησης 17 + 1,  και κατά συνέπεια ένα πολύ σημαντικό ρόλο στις γεωπολιτικές εξελίξεις στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Αυτή η γεωστρατηγική υπεροχή της Ελλάδος επιβεβαιώνεται από την προσπάθεια της Κίνας να ελέγξει το λιμάνι του Πειραιά  που αποτελεί την εγγύτερη πύλη της Κίνας στην Ηπειρωτική Ευρώπη. 

O Πειραιάς είναι το στρατηγικό σημείο της Κινεζικής πολιτικής
στην πρόσβαση των αγορών της Ευρώπης 

Για την Κίνα το ζητούμενο στη νοτιοανατολική Ευρώπη είναι η δημιουργία υποδομών έτσι ώστε τα προϊόντα της να φθάνουν ευκολότερα στις αγορές της δυτικής Ευρώπης. Δεν γίνεται τυχαία λόγος για έναν «βαλκανικό δρόμο του μεταξιού», που συνδέει την Κίνα με τη δυτική Ευρώπη. Η πρώτη μεγάλη κινεζική επένδυση έγινε το 2009 στην Ελλάδα όταν η Cosco διέθεσε περισσότερα από 650 εκατομ. ευρώ για την αξιοποίηση του λιμανιού διάρκειας 35 ετών. Επτά χρόνια αργότερα οι Κινέζοι εξασφάλιζαν με 280 εκατομ. την πλειοψηφία των μετοχών του ΟΛΠ.

Αν η κυβέρνηση επιλέξει να ακολουθήσει το δεύτερο δρόμο, θα είναι είτε επειδή δεν θέλει να δυσαρεστήσει την Κεντρική Εξουσία της ΕΕ, είτε επειδή δεν θέλει να ακολουθήσει ένα μονοπάτι που άνοιξε ο Τσίπρας, έστω και αν αυτό το μονοπάτι το άνοιξε μάλλον για λόγους προσωπικής προβολής  και όχι Εθνικού συμφέροντος. Μία άλλη πιθανή περίπτωση είναι απλά η κυβέρνηση να μην έχει καταλάβει ή να κάνει ότι δεν έχει καταλάβει ποιώντας την νήσσα.

Περιμένουμε να δούμε τις κινήσεις τόσο του κ. Μητσοτάκη, όσο και των κ.κ. Δένδια και Βαρβιτσιώτη (πέρα από τα καθιερωμένα ταξιδάκια, τις συνεντεύξεις και τις συναντήσεις με τον πρόεδρο του ΚΙΣΕ).

Είναι αναγκαίο να υπάρξει επιτέλους μία σοβαρή Εθνική εξωτερική πολιτική με ξεκάθαρους μακροπρόθεσμους στόχους. Μία Εθνική πολιτική που να αναβαθμίζει την Ελλάδα και να της δίνει τη θέση που δικαιούται και πρέπει να έχει στο Ευρωπαϊκό και Παγκόσμιο προσκήνιο.