Η κόλαση δεν είναι οι άλλοι..

«Ψέγε μηδένα»

Δελφικό παράγγελμα

Τα δελφικά παραγγέλματα ήταν οι πνευματικές υποθήκες που παρέδωσαν στην ανθρωπότητα οι ιερείς του μαντείου των Δελφών και οι επτά Σοφοί της ελληνικής αρχαιότητας. Τα αποφθέγματα τούτα αποτελούσαν ολιγόλογους συμπεριφορικούς κώδικες, που ενδείκνυται να εγκαταστήσει κάθε πολιτισμένος άνθρωπος στον βίο του για να ζει σε αρμονία με τον εαυτό του, την κοινωνία και το περιβάλλον του. Θεωρητική γνώση πάνω σε ζητήματα αρετής, αυτογνωσίας και ευδαιμονίας δεν έχει αντίκρισμα δίχως να συνοδεύεται από πρακτική εφαρμογή.

Οι προσκυνητές και επισκέπτες του μαντείου των Δελφών συγχρονίζονταν με τη θεία ουσία που εκφράζει η αλήθεια των παραγγελμάτων αντικρίζοντάς τα στις παραστάδες της πύλης και στο υπέρθυρο του ναού του Απόλλωνος, στον πρόσθιο τοίχο του πρόναου και σε διάφορες στήλες περιμετρικά του ναού. Η απόκλιση από τους ψυχολογικούς, πολιτισμικούς και κοινωνικούς άξονες που ορίζουν τα δελφικά παραγγέλματα οδηγεί στην ατομική εξαθλίωση και στον συλλογικό εκβαρβαρισμό - κάτι που δεν είναι δύσκολο να αποδειχθεί, μια και, σε γενικές γραμμές, τις συνέπειες τούτης της απόκλισης υφίσταται η Ελλάδα στις εποχές της συλλογικής πτώσης.

Το «ψέγε μηδένα», δηλαδή «μην κατηγορείς κανέναν», δύναται να παρομοιαστεί με βαλβίδα που εξασφαλίζει τη στεγανότητα του σκεύους της προσωπικότητάς μας. Δεν φεύγει ο «ατμός», η ψυχική μας ενέργεια, αλλού. Δεν αλίσκεται η ισχύς μας εκεί που δεν θα αποφέρει κάτι το αγαθό. Η αποφυγή της απόδοσης μομφής σε πρόσωπο ή πρόσωπα εξασφαλίζει την προσήλωση της προσοχής μας προς τα έσω. Οι φιλοκατήγοροι, εκείνοι που με το παραμικρό μεταφέρουν το βάρος των ευθυνών για την κατάστασή τους στους άλλους, έχουν διαπράξει ένα ολέθριο στρατηγικό σφάλμα: Εχουν μεταφέρει το υπαρκτικό τους κέντρο βάρους οπουδήποτε αλλού εκτός από τον εαυτό τους, κάτι που δημιουργεί μια διαρκή συνθήκη ανισορροπίας.

Οταν η ευθύνη για τη διαχείριση του χρόνου και των πόρων μας, υλικών και άυλων, μεταβιβάζεται αλλού, τότε ταυτόχρονα γίνεται και η αποδοχή της έλλειψης αυτογνωσίας και αυτεξουσιότητας από μέρους μας. Αφού ο οριζόμενος ως «άλλος» είναι υπεύθυνος (συνήθως για τις ζημίες και τις αρνητικές εξελίξεις), τότε εκείνος που τον μέμφεται είναι θεατής και όχι πρωταγωνιστής της ίδιας της ζωής του.

Ο άλλος φταίει για το τάδε δεινό που μας ταλανίζει, κάποιος άλλος για το δείνα, ένας τρίτος για κάτι ακόμα που μας στενοχωρεί κ.ο.κ. Και πότε υπήρξαμε εμείς κυρίαρχοι στα του οίκου μας, στις αποφάσεις και τις διακινδυνεύσεις μας; Πότε αναλάβαμε μερίδιο ευθυνών για όσα μας αναλογούν; Νήπιος ο μεμφόμενος και γι' αυτό εύκολα χειραγωγούμενος. Κομπάζει ότι βλέπει ακόμα το παραμικρό ψεγάδι στους άλλους, αλλά υποκρίνεται ότι αγνοεί τις δικές του ελλείψεις που χάσκουν, θεόρατες και απειλητικές.

Σχετικά με αυτό είναι τα λόγια του Χριστού στο Κατά Ματθαίον (κεφ. 7, 1-5): «Μη κρίνετε, ίνα μη κριθήτε· εν ω γαρ κρίματι κρίνετε κριθήσεσθε, και εν ω μέτρω μετρείτε μετρηθήσεται υμίν. τι δε βλέπεις το κάρφος το εν τω οφθαλμώ του αδελφού σου, την δε εν τω σω οφθαλμώ δοκόν ου κατανοείς; ή πως ερείς τω αδελφώ σου, άφες εκβάλω το κάρφος από του οφθαλμού σου, και ιδού η δοκός εν τω οφθαλμώ σου; υποκριτά, έκβαλε πρώτον την δοκόν εκ του οφθαλμού σου, και τότε διαβλέψεις εκβαλείν το κάρφος εκ του οφθαλμού του αδελφού σου».

Σε συλλογικό επίπεδο η ετεροκατηγορία αποδεικνύεται ακάλυπτη πολιτική επιταγή αν δεν συνοδεύεται από πράξεις απονομής δικαιοσύνης. Δεν έχει νόημα να μέμφονται και να ονειδίζουν οι πολλοί τον έναν ή τους λίγους αν δεν μεριμνούν για την άμεση αφαίρεση της εξουσίας τους πάνω στο σύνολο και για τον παραδειγματικό κολασμό των ανομημάτων τους. Αν η πόλις κρίνει κάποιον εξουσιαστή ή μια ολιγαρχία ως υπαιτίους συλλογικής βλάβης, τότε ενεργεί, δεν περιορίζεται σε μομφές, διαφορετικά χρεώνεται ίσο μερίδιο ευθύνης με όσους ζημιώνουν το κοινό συμφέρον.

Οποιος ψέγει σπάνια πράττει και τα κούφια λόγια με την πίκρα της κατηγόριας απλωμένη πάνω τους είναι το… τίποτα που καταπίνει την ύλη, τη χωνεύει, τη διασπά και τη μεταβολίζει σε ατόφια δυστυχία.

Οποιος δεν κατηγορεί άλλους και είναι σταθερά προσηλωμένος στον εαυτό του και προσπαθεί να εντοπίσει τις δυνατότητες και τις αδυναμίες του είναι εκείνος που στ’ αλήθεια μπορεί να τιμωρήσει όσους αδικοπραγούν. Οι μηρυκάζοντες μομφές και γκρίνιες είναι οι ιδανικοί σύμμαχοι της παρακμής και της ρίψης ολόκληρων κοινωνικών, εθνικών και πολιτισμικών οικοδομημάτων στο πυρ της παρακμής και το τέλμα της αδράνειας.

Ετσι, το «ψέγε μηδένα» οδηγεί στο άλλο δελφικό παράγγελμα, το «σαυτόν ίσθι», δηλαδή στο γνώθι σαυτόν.

Παναγιώτης Λιάκος