Περιοδικό ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ - Καζαντζάκης: Η αλήθεια κάτω από το ψέμα (2ον)

Σε προηγούμενο τεύχος μας, σε άρθρο με τίτλο: Καζαντζάκης, Η αλήθεια κάτω από το ψέμα ( ΕΔΩ) συνεργάτης μας ανέλυσε μια πλευρά του έργου του Καζαντζάκη  Σήμερα, άλλος συνεργάτης μας, αναλύει μια άλλη, αντίθετη πλευρά του ίδιου συγγραφέα. Και οί δύο είναι κατά κάποιο τρόπο σωστές. Καλό είναι πάντως να διαβαστεί και η πρώτη άποψη. Το "Κίνημα", ξέρει νά ξεχωρίζη τις ποικίλες μορφές των προβλημάτων. Ξέρει νά τις αναλύη. Ξέρει και νά παίρνει τις αποφάσεις πού πρέπει καί πού τίς αφο­ρούν. Άλλά αυτά είναι μιά άλλη ιστορία...

Διαβάζοντας Καζαντζάκη, δέν μπορείς παρά νά αναγνώρισης το τραγικό πνεύμα, το βάθος της αγωνίας καί την μοναδική δύναμι εκφράσεως της πένας του. Τά έργα του, αποπνέουν δύναμι, προσπά­θεια ευρέσεως της άλήθειας, γενναιότητα, ασυμβίβαστη ψυχή, ελευ­θερία, προ πάντων ελευθερία. ' Ολα ταγμένα στην ανθρώπινη διάννοια γιά τον προσδιορισμό μιας κοσμοθεωρίας.

Ώσπου, συνεχίζοντας καί γνωρίζοντας τον περισσότερο, αντιλαμβάνεσαι πώς ή "λιονταρίσια του τροφή", ό Νίτσε, τον άποσπά από κάθε δημιουργική καί έπικοδομητική θέσι."Όταν ήμουν μικρός ομολογεί ό ίδιος, κιντύνεψα νά πέσω σ' ένα πηγάδι κι όταν μεγάλωσα κιντύνεψα νά πέσω στη λέξι "αιωνιότητα" καί σέ κάμποσες άλλες λέξεις ακόμα (άνθρωπος, ελπίδα, πατρίδα, θεός)..."

Δέν θ' άσχοληθοΰμε, έπί του παρόντος , διεξοδικά, με τον Υπεράνθρωπο, ούτε μέ τον ηρωικό μηδενισμό, πού αποτελούν τα "πιστεύω" του (5-9-1922)  σάν κατευθύνσεις και "λύσεις" της άνθρωπίνης υπάρξεως, πού οδηγούν τούς ασθενέστερους στήν υλιστι­κή θεώρησι της ζωής καί στά δίχτυα του Μαρξισμού.

θά επισημάνωμε μόνο μέ λύπη καί καταισχύνη, πώς πολλοί κι από μας τούς Έθνικιστάς , έχουμε γιά πρότυπο καί πνευματικό οδηγό (όχι γιά πρώτη φορά καί δυστυχώς, ούτε γιά τελευταία), ένα άνθρωπο πού μας αρνήθηκε, όχι σάν άτομα, όχι σάν ανθρώπους ( θά ηταν τό λιγώτερο), άλλά σάν "Ελληνες.

Ιδού: Ό Καζαντζάκης ευαγγελίζεται μιά νέα θρησκεία. Στον κληρικό Παπαστεφάνου, είς τήν Αμερική διαμένοντα, γράφει: "Δυο τρεις άνθρωποι αρκούν. Έγώ ιδρύω στό Βερολίνο καί τήν Πολωνία τίς πρώτες εκκλησίες. Μόνο έγώ ό "Ελληνας όλοι Ό β ρ α ί ο ι" ..

"Στις πρόσφορες καρδιές των οποίων, ό σπόρος βρήκε χωράφι καρπερό, θά πρόσθεση ό συγγραφεύς Μητσοτάκης "γιατί στήν καρδιά του λαοΰ αυτοΰ υπάρχει πάντα χώρος γιά μιά καινούργια θρήσκεία"

Σέ μερικά από τά γράμματα,του συγγραφέως του Ζορμπά, προς τον Πρεβελάκη, διαπιστώνουμε ποιά τά αισθήματα του γιά τον Έλληνικό λαό, τον "Φελαχολαό". Γράφει από τήν Μόσχα στις 28-10 -27 : "Ξαναθεωρώ ότι τόσο αγάπησα, τούς χρυσούς τρούλους, τούς σκοτεινούς άνδρες, τίς άγριες έπικίντυνες γυναίκες,τά ασιατικά ζυγωματικά. Πόσο μακρυά βρίσκεσαι εδώ άπ' τήν επιπόλαιη φτενή, μικρόμυαλη, μικρόψυχη Ελλάδα. Τί ντροπή ν' άνήκης σέ μιά ράτσα ξεπεσμένη, ξεπλυμένη, φελάχα. Πρέπει όλα αυτά νά τά νικήσουμε, νά ξεφύγουμε, νά πολεμήσουμε μέσα μας, ότι μας σμίγει μέ τό ρωμέϊκο αίμα". (Γράμμα 41 σελ.56).

Ό ίδιος ό φίλος του διαπιστώνει: "'Όσο σχετιζότανε μέ τήν Ευρωπαϊκή σκέψι, τόσο άποσυσχετιζότανε άπ'τά Ελληνικά πράγματα".

Προχωρούμε 

Μόσχα 9-4-29 "Προτιμώ τήν Γερμανία άπ' τή Γαλλία. Το Παρίσι μυρίζει πολλή  Ελλάδα καί ή Ελλάδα μου είναι μισητή"· (Γράμμα 79.σελ.121).

Παρίσι.21-4-30. "Μονάχα Όβραίους καί Ρούσους μπορώ νά νοιώσω αδελφούς". (Γράμμα 105 σελ. 192).

28-5-30. "Μακάρι νά κοπή κάθε μου πιθανότητα εργασίας στήν Ελλάδα. Δέν τήν θέλω"  (Γράμμα 83 σελ.133).

Νίκαια.27-8-30. "Ή χαρά μου πού θά σας δώ, ελάττωνει τήν δυσφορία μου πολύ, πού θά δώ τήν Ελλάδα".(Γράμμα 117 σελ.216)

Αυτά ως προς τον πατριωτισμό του Καζαντζάκη. Έκτος καί αν περιορίσωμε τον ...πατριωτισμό του στήν Κρήτη, άφοΰ ό ίδιος κάνει άλλού τον διαχωρισμό "όλοι Οβραΐοι. Εγώ μόνο 'Έλληνας" καί διορθώνει: "όχι "Έλληνας, Κρητικός". Στους Κρητικούς αποδίδει μεγαλύτερη συγγένεια μέ τούς Σαρακηνούς πειρατάς καί τούς Άφρικανούς. (Γράμμα 142 καί "Αναφορά στον Γκρέ­κο").

Στά πρώτα του βήματα, υπήρξε θερμός θιασώτης του Φασισμού καί Χίτλερισμοΰ, ως άτομο δυνάμεως καί όχι ως εθνικιστής καί ας λένε ότι θέλουν οι ύποστηρικταί του. Ή φιλία του μέ τόν Μουσσολίνι, τόν κάνει νά αποστομώση μέ...αφορισμούς τούς "δια­νοούμενους" (τά εισαγωγικά είναι δικά του),πού του προσκόμισαν γιά υπογραφή, τήν διαμαρτυρία κατά της 'Ιταλίας. Γράφει:

"Σίγουρα πονώ τήν Αβυσσυνία, πού υπερασπίζεται τήν ελευθερία της, μά συνάμα αναγνωρίζω καί το δικαίωμα πού έχει ή Ιταλία νά ζήση.. .Όλοι οι λαοί πού δημιούργησαν ακολούθησαν τά αδηφάγα, απάνθρωπα, σκοτεινά τους ένστικτα. Το πνεύμα είναι το πιο σαρκοβόρο όρνεο...ό Φασισμός καί ο Χιτλερισμός είναι φαινόμενα βαθειά, σημαντικώτατα άξια του πιο μεγάλου σεβασμού. ...Αυτά γιά μερικούς σημερινούς "δημοκράτες" πού κόπτονται.... υπέρ αυτόν·

Ως ποΰ, όμως πνευματικός άνθρωπος καί οι αναζητήσεις του θά τον ξεκόβουν από τόν λαό του καί άπ' τίς ρίζες του; Ώς που καί γιά που;  "Ηρωϊσμός" χωρίς αντικείμενο, χωρίς σκοπό, αυτό είναι ό Καζαντζάκης. Καί επί πλέον στήν πολυεδρικότητα, πού κανένας αντικειμενικός    κριτής δέν αρνείται ότι τόν διακρίνει έχει τήν άδικαιολόγητη, γι αυτόν αδυναμία νά ξεδιαλύνη τίς ροπές καί τάσεις του, νά ύποτάξη τίς κατώτερες καί ν' άκολουθήση τήν άξιολογώτερη δική του φωνή. Σέ όλη του τήν ζωή, έπέμενε νά κτίζη τον ναό του ΤΙΠΟΤΑ, "ένα πύργο πού γκρεμίζει" κατά τον χαρακτηριστικό στίχο του Σεφέρη.

Άλλά ό Ελληνικός λαός έχει πληρωθή άπό ερείπια. Ό πνευματικός του κόσμος χρειάζεται όλη τήν δυναμικότητα καί ζωτικότητα της φυλής, γιά νά ζεπεράση, εκτός τών άλλων καί τό "ξενοφερμένο φρούτο" του μηδένισμοΰ. Νά τεθή επιτέλους καί πάλι συνειδητά οδηγητής της οίκουμένης.

Γ.Ζ.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο εθνικιστικό περιοδικό ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ τεύχος 16 την 1η Ιουνίου του 1976