Αναξιοκρατία: Η μήτρα των κατ' επίφαση «δημοκρατιών»

γράφει ο Δημήτρης Γκίκας*

Πριν τη μάχη του Μαραθώνα, η Αθήνα, κατά παράδοση, εξέλεξε 10 στρατηγούς για να διοικήσουν το στράτευμα. Κάθε στρατηγός εναλλάσσονταν στην ηγεσία ανά ημέρα. Ένας από τους 10 στρατηγούς ήταν ο Αριστείδης ο επονομαζόμενος «Δίκαιος», ο οποίος είχε διαπιστώσει πως ο Μιλτιάδης, άλλος ένας από τους στρατηγούς, ήταν ο πλέον κατάλληλος να διοικήσει, λόγω ικανοτήτων και εμπειρίας. 

Όταν, λοιπόν ήρθε η δική του σειρά, ο Αριστείδης παρέδωσε τη στρατηγία στον Μιλτιάδη, παρακινώντας και τους υπόλοιπους στρατηγούς να κάνουν το ίδιο. Έτσι, ο Μιλτιάδης ανέλαβε οριστικά την ηγεσία του στρατεύματος, οδηγώντας τους Έλληνες σε περιφανή νίκη εναντίον του ανίκητου, ως τότε, Περσικού στρατού.
Κάντε τη σύγκριση της στάσης του Αριστείδη με τη στάση οποιουδήποτε σημερινού ηγέτη, σε όποιο πεδίο θέλετε – πολιτικό, επιχειρηματικό. Θα διαπιστώσετε ότι 2.500 χρόνια μετά, η ανθρωπότητα όχι μόνο δεν προόδευσε σε επίπεδο ηγετικής αντίληψης, αλλά αντιθέτως παρήκμασε. 

Η αξιοκρατία στη διοίκηση είναι από τα πιο θεμελιώδη χαρακτηριστικά. Ίσως δεν είναι τυχαίο που η έννοια της αξιοκρατίας, κατά κύριο λόγο, συναντάται ως στοιχείο της δημοκρατικής οργάνωσης. Την αναφέρει και ο Περικλής στον περίφημο Επιτάφιό του, ως θεμελιώδες συστατικό της δημοκρατικής αρχής. 

Σε όλα τα υπόλοιπα καθεστώτα, η κληρονομική διαδοχή ως μοναδικό κριτήριο ανάδειξης ηγεσίας, η εξόντωση των πραγματικά άξιων από φόβο μην ανατρέψουν την καθεστηκυία τάξη, η προαγωγή «ημέτερων» και αυλοκολάκων – και όλα τα παραπάνω όχι μόνο σε ολοκληρωτικά ή κληρονομικά καθεστώτα, αλλά και μάλιστα σε κατ’ επίφαση «δημοκρατίες» - αποτελούν τον κυρίαρχο κανόνα. 

Έτσι, έχουμε φτάσει στην παρακμή των πολιτικών θεσμών, στη στελέχωση της Δημόσιας διοίκησης με άχρηστους, στην απαξίωση της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας λόγω της ανικανότητας σωστής στελέχωσης με άξιους και ικανούς κ.ο.κ. Έτσι έχουμε φτάσει να δημιουργούμε το τέρας της γραφειοκρατίας στον Δημόσιο τομέα και να θεωρείται κριτήριο πρόσληψης ή προαγωγής στον ιδιωτικό τομέα το αν γνωρίζεις (ή «πλαγιάζεις» με) τον εκάστοτε επιχειρηματία. Έτσι έχουμε φτάσει να σπρώχνουμε στην ανεργία ανθρώπους με απίστευτες σπουδές, εμπειρίες και ικανότητες, να απαξιώνουμε τη σκληρή εργασία, να θεωρούμε ανοησία το να κάνεις τη δουλειά σου σωστά, να προάγουμε όχι τη γνώση και την ικανότητα αλλά τη γνωριμία και την τύχη. 

Δεν μας λείπουν οι άξιοι. Μας λείπουν οι ηγέτες που θα αναγνωρίσουν και θα αξιοποιήσουν τους άξιους. Σε όλα τα πεδία, όχι μόνο στο πολιτικό. Η σημερινή κατάντια είναι ευθύνη της πολιτικής ηγεσίας, της εκπαιδευτικής ηγεσίας και της επιχειρηματικής ηγεσίας.

*Ο Δημήτρης Γκίκας είναι Διδάκτωρ Πολιτικής και Αισθητικής Φιλοσοφίας