Δημαγωγία και δημαγωγοί .

του Νίκου Παπαγεωργίου 
«Το μυστικό του δημαγωγού είναι να φαίνεται τόσο κουτός όσο κι οι ακροατές του, ώστε να νομίζουν πως είναι τόσο έξυπνοι όσο κι εκείνος - Καρλ Κράους.»

Από αρχαιοτάτων χρόνων και μέχρι τις μέρες μας, οι δημαγωγοί, οι πολιτικοί αυτοί σαλτιμπάγκοι, έχουν καταφέρει να εξασκούν μία ιδιαίτερη έλξη, μία γοητεία θα λέγαμε στην μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού. Εάν ανοίξουμε ένα εγκυκλοπαιδικό λεξικό στην λέξη δημαγωγία θα διαβάσουμε: «Δημαγωγία, η ιδιότητα του δημαγωγού. Η ικανότητα του να άγει και να φέρει τα πλήθη δια της πειθούς και κατ' επέκτα­ση, η δημοκοπία ή δια της απάτης ευνοϊκή διάθεσης των πολιτών προς το πρόσωπο του».

Δημαγωγός είναι αυτός ο οποίος καθοδηγεί τον δήμο. Αυτός δηλαδή που έχει την ικανότητα δια της πειθούς να κατευθύνει τα πλήθη και δια δόλου να προσπαθεί να αποκτήσει την εύνοια του λαού. Στην αρχή η λέξη είχε καλή έννοια. Στις δημοκρατικές πόλεις της αρχαίας Ελλάδας σήμαινε αυτόν ο οποίος με τις ρητορικές του ικανότητες και δια μέσου της δραστηριότητας του, κατόρθωνε να ασκεί μεγάλη επιρροή στον λαό. Ηγείτο των πολιτικών αγώνων, οι οποίοι αποσκοπούσαν στην προστασία των δικαιωμάτων του λαού από τις ολιγαρχικές τάσεις των πλουσίων.

Πολλοί όμως από τους δημαγωγούς που ήσαν και συγχρόνως πλούσιοι, έχοντας δημιουργήσει ομάδες οπλισμένων σωματοφυλάκων, μέσω αυτών, καταλάμβαναν την εξουσία καταλύοντας το δημοκρατικό πολίτευμα, ανακηρυσσόμενοι οι ίδιοι τύραννοι. Τύραννοι υπήρξαν ο Πεισίστρατος στην Αθήνα ο Θεαγένης στα Μέγαρα, ο Αριστόμαχος στο Αργός, ο Διονύσιος στις Συρακούσες, οι οποίοι σε πάρα πολλές περιπτώσεις όμως ωφέλησαν τον λαό τους. Τυραννία κατ' αρχήν ήταν η βασιλική εξουσία. Η ανωτάτη αρχή. Αλλά συνηθέστερα, ήταν η απόλυτος και δεσποτική εξουσία Κατά τον Αριστοτέλη η τυραννία χαρακτηρίζεται ως εκτροπή της βασιλείας, κατά την οποία η εξουσία ασκείται υπό ενός ανδρός για το ατομικό του συμφέρον και όχι για το συμφέρον του συνόλου

.

Η τυραννία ήταν πολιτικό σύστημα απολύτου διακυβερνήσεως των αρχαίων πολιτειών. Το είδος αυτό του πολιτεύματος διαμορφώθηκε στην αρχαία Ελλάδα στα τέλη του 8ου π.χ. αιώνα Μετά την κατάργηση των κληρονομικών βασιλειών και από την κατά των ολιγαρχιών πάλη του λαού για κατάκτηση ελευθεριών και δικαιωμάτων, διαμορφώνεται η τυραννία. Κατά τους οξείς αυτούς πολιτικούς αγώνες, πολλές φορές, μετά από κοινή συμφωνία των αντιμαχομένων πολιτικών αντιπάλων, ανέθεταν σε ένα εξέχοντα άνδρα για τακτό χρονικό διάστημα ή και δια βίου πολλές φορές, την ανασύνταξη και διακυβέρνηση της πολιτείας. Επίσης, με τη μεταρρύθμιση της ισχύουσας νομοθεσίας την οποία ο ίδιος επιφέρει, επέρχεται η συμφιλίωση των πολιτικών αντιπάλων.

 Όταν λοιπόν επανέφερε την ευνομία και την τάξη στην πολιτεία ο άνδρας αυτός ονομαζόταν «Αισυμνήτης». Αισυμνήτης υπήρξε ο Επιγένης στην Μίλητο και ο Πιττακός στην Μυτιλήνη, καθώς και πολλοί άλλοι.

Στους χρόνους της αποκαταστάσεως των δημο­κρατικών πολιτευμάτων και της καταλύσεως των τυραννιών, η δράση των δημαγωγών περιοριζόταν στην εκκλησία του δήμου και στον πόλεμο. Οι περισσότεροι από αυτούς εκτός από ρήτορες ήταν και στρατηγοί όπως, ο Σόλων, ο Μιλτιάδης, ο Θεμιστοκλής, ο Περικλής, ο Κίμων, ο Αλκιβιάδης, στην Αθήνα

Κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου και μετά τον Θάνατο του Περικλή δημαγωγοί γίνονταν συνηθέστατα άνδρες ανίκανοι και ανήθικοι, οι οποίοι δια κολακειών κατόρθωναν να παρασύρουν το λαό σε πράξεις όχι σωστές, αλλά και σε παράτολμες επιχειρήσεις, οι οποίες πολλές φορές κατέληγαν σε βάρος της πολιτείας. Επίσης, ο δημαγωγός διέφθειρε τον λαό, μιλούσε με απρέπεια και δηκτικότητα σε βάρος των αντιπάλων του και οι περισσότεροι από αυτούς, δεν ενδιαφέρονταν για το μέλλον της πολιτείας αλλά για το προσωπικό τους συμφέρον.

Κατ' αυτόν τον τρόπο, η έννοια δημαγωγός κατάντησε να σημαίνει τον δημοκόπο, όπως αναφέρεται στις κωμωδίες του Αριστοφάνη, στα κείμενα του Δημοσθένη και του Αριστοτέλη.

Ό τύπος του δημαγωγού κατά τον Πλάτωνα, χαμογελά και χαιρετά με πολλή φαινομενική διάθεση οποιονδήποτε συναντά και πολλά υπόσχεται κατ' ιδίαν ή δημόσια Υπόσχεται π.χ. απελευθέρωση από τα χρέη, διανομή κτημάτων στον λαό και στους παρατρεχάμενους του. Πάντα προσποιείται τον ευχάριστο και τον πράο. Το κύριο μέσο επιβολής των δημαγωγών είναι η εντυπωσιακή τους γλώσσα, η ρητορεία. Η γλώσσα είναι αυτή η οποία ξεχωρίζει τον άνθρωπο από τα ζώα ως απαραίτητο μέσο συνεννοήσεως και πειθούς. Κανένας δεν μπορεί να επικριθεί δια την καλή χρήση της ευγλωττίας του, παρά μόνο εκείνοι οι οποίοι προκειμένου να ωφεληθούν, μεταχειρίζονται γι' αυτόν τον σκοπό το ιδιαίτερο αυτό ταλέντο τους.

Ο Πλούταρχος έγραφε για τους δημαγωγούς ότι, «οι καλοί λόγοι πρέπει να συνοδεύονται και από καλά έργα». Προκειμένου περί των δημαγωγών, παρατηρείται ασυμφωνία λόγων και έργων. Και συνεχίζει λέγοντας ότι «οι λόγοι αυτών συνήθως είναι καλοί, αλλά τα έργα τους δεν είναι ανάλογα». Περί δημαγωγίας και δημαγωγών θα συνεχίσουμε και στο επόμενο φύλλο. Θα συνδέσουμε όλα όσα είπαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι, με τους σύγχρονους δημαγωγούς της πολιτικής. Όλους αυτούς τους κοινοβουλευτικούς δημαγωγούς, οι οποίοι με λόγια και έργα οδήγησαν την πατρίδα μας στην υποδούλωση και στην εξάρτηση από τους γνωστούς διεθνείς τοκογλύφους. Έφεραν στο λαό τη φτώχεια, την εξαθλίωση και τη δυστυχία αποκομίζοντας οι ίδιοι τεράστιες περιουσίες και προνόμια.

 
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στις 3/11/2012 στην εφημερίδα Ελεύθερος Κόσμος.