Το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων και η Μάχη 51ου χλμ Γραβιάς - Άμφισσας

Πριν 69 χρόνια τέτοια εποχή στις 11/1/1944  οι Γερμανοί, φοβούμενοι αποβάσεις των συμμάχων εις την Ελλάδα, άρχισαν νά συγκεντρώνουν εις αυτήν μεγάλες δυνάμεις, τάς όποίας απέσυραν από το Ρωσικό μέτωπο. Το 5/42 είχε συγκεντρώσει πληροφορίας, κατά τάς όποίας οι Γερμανοί επρόκειτο νά αναλάβουν συντόμως ευρείας εκτάσεως εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εις την Ρούμελη με τον σκοπό, όπως ανοίξουν την οδό Άμφίσσας-Ναύπάκτου. Είχαν δηλαδή αποφασίσει, όπως εις περίπτωσιν συμμαχικών αποβάσεων, συμπτυχθούν από την Πελοπόννησο και Νότιον Ελλάδα προς την Δυτική Ελλάδα και συνεπώς; χρησιμοποιήσουν την εν λόγω συγκοινωνιακή αρτηρία.
Πρώτος αντικειμενικός σκοπός των Γερμανικών δυνάμεων, οι όποίες συνεκεντρώθησαν εις περιοχή Γραβιάς-Μπράλλου και Λεβαδιάς, ήτο ή άνακατάληψις τής Άμφίσσης, ή όποία άπετέλει την κυριωτέραν βάσιν ανεφοδιασμού των ανταρτών του 5/42 και του ΕΛΑΣ. Οι Γερμανοί ενήργησαν επιθετική άναγνώρισιν με μηχανοκίνητο φάλαγγα αιφνιδιαστικώς μέχρι Αμφίσσης.
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός, ορισθείς υπό του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, Αρχηγός των Ανταρτικών Σωμάτων Ρούμελης 5/42 και ΕΛΑΣ ανέλαβε νά οργανώσει άμυντικώς την περιοχή Παρνασσού-Γκιόνας και ΝΑ εμποδίσει την διείσδυσιν των Γερμανών εις αυτήν από των κατευθύνσεων Γραβιάς και Λεβαδιάς.

Προς τούτο εξέδωσε λεπτομερή διαταγή επιχειρήσεων, κατά την οποίαν το Αρχηγείο Καϊμάρα έπρεπε νά καταλάβει τον αυχένα του 510υ χιλμ. τής οδού Γραβιάς- Άμφίσσης, ο όποίος αποτελεί πράγματι το κλειδί τής ορεινής διαβάσεως προς τον ορεινό όγκο τής Γκιόνας, εν συνεργασία με διμοιρία του ΕΛΑΣ (μαχητική ομάς Άμφίσσης, τμήμα όλμων), με την εντολή όπως επιβραδύνει τον εχθρό και συναγείρει τα περί την Άμφισσα αντάρτικα τμήματα, ούτως ώστε νά καταλάβουν ταύτα εγκαίρως τις θέσεις των και αμυνθούν της περιοχής.
Τα ως άνω τμήματα παρέμειναν επί 20ήμερον εις την ανωτέρω τοποθεσία υπό λίαν δυσμενείς καιρικές συνθήκες (ψύχος δριμύτατο, χιονοθύελλες πρωτοφανείς και πυκνή ομίχλη).
Κατά την εποχή αυτήν ολόκληρος ή Παρνασσίς και Δωρίς εύρίσκοντο επί ποδός και διήρχοντο στιγμές αγωνίας εν αναμονή Γερμανικής επιδρομής.

Παρ' όλα ταύτα, τα ηρωικά παιδιά τής Ρούμελης ύπέμειναν τα πάντα με το χαμόγελο στα χείλη και με πλήρη συνείδησιν τής υψηλής αποστολής των.
Την 11ην Ιανουαρίου 1944 και περί ώρα 10 π.μ. φορτηγό αυτοκίνητο πλήρες στρατού ενεφανίσθη εις την περιοχή Αμπέλια Γραβιάς. Οι αντάρτες κατέλαβαν τις θέσεις των και ήσαν έτοιμοι δια την υποδοχή. Οι Γερμανοί αντελήφθησαν την παρουσία 2 ανταρτών του ΕΛΑΣ πλησίον τής μεγάλης γέφυρας και επεχείρησαν νά επιστρέψουν εις Γραβιά.

Μόλις το αυτοκίνητο έκαμε στροφή, ο επικεφαλής άξ/κός έδωσε το σύνθημα πυρός. Αμέσως οι αντάρτες έβαλαν καταιγιστικώς κατά του αυτοκινήτου. Οι έπ' αυτού Γερμανοί πήδησαν και έντρομοι έτράπησαν εις φυγή προς την Γραβιά, εκμεταλλευθέντες την βαθείαν χαράδρα και το κεκαλυμμένο του εδάφους. Επί του αυτοκινήτου έμειναν 5-6 Γερμανοί τραυματίες, οι όποίοι διεσώθησαν χάρις εις την ψυχραιμία του οδηγού, ο όποίος εν μέσω πυκνοτάτων πυρρών οδήγησε το αυτοκίνητο του εις Γραβιά. Το επεισόδιο τούτο ανέφερε τηλεφωνικώς ο λοχαγός Καϊμάρας εις τον Συντ/ρχην Ψαρρόν, ο όποίος ευρίσκετο εις Άμφισσα.

Περί ώρα 1ην μ.μ. της ιδίας ημέρας φάλαγξ εκ δέκα φορτηγών Γερμανικών αυτοκινήτων, τα όποία ήσαν πλήρη στρατού μετά βαρέως οπλισμού, συνοδευομένη υπό ενός βαρέως τανκ και μιας μοτοσικλέτας έφθασε εις την τοποθεσία Αμπέλια. Εκεί εσταμάτησεν και οι άνδρες ανεπτύχθησαν εις διάταξιν προσπελάσεως: Προηγείτο το τανκ, δεξιά δε και αριστερά εκινουντο πλαγιοφυλακές ενισχυμένες. Ή δύναμη των Γερμανών ήταν μεγαλυτέρη των 200 ανδρών, ήσαν δε οπλισμένοι με αυτόματα, οπλοπολυβόλα, πολυβόλα και όλμους. Ή αποστολή των ήτο, ως φαίνεται, νά έλθουν εις επαφή με τούς αντάρτες και να τούς εκδιώξουν εκ του αυχένος του 51 χλμ.

Μόλις πλησίασαν οι Γερμανοί εις εγγυτάτη απόστασιν από των ανταρτών, εβλήθησαν από θεριστικά πυρά αυτομάτων και πολυβόλων, και σταμάτησαν προς στιγμήν άλλ' εν συνεχεία υπό την κάλυψιν του βραδέως κινουμένου τανκ και βάλλοντες δια των αντιαρματικών πυροβόλων και πολυβόλων των θεριστικως τάς θέσεις των ανταρτών προσπάθησαν να προχωρήσουν και τούς ανατρέψουν. Οι αντάρτες όμως κατέχοντες δεσπόζουσα θέσιν καθήλωσαν τούς Γερμανούς, οι όποίοι ήμύνοντο λυσσωδώς.

Την κατάλληλη στιγμήν κινηθείσα υπερκεραστικως κατά του δεξιού πλευρού των Γερμανών ή διμοιρία του Ύπολ/γου πεζικού Παξινου Βασιλείου (του σεμνού και ηρωικού παλικαριού, το όποίον τίμησε και δόξασε το 5/42 εις όλες τις μάχες δια της ψυχραιμίας και ανδρείας του) παρέσυρε και τούς άλλους αντάρτες. Ούτος με το αυτόματο ανά χείρας έδωσε το σύνθημα της εξορμήσεως και αμέσως τα γενναία παλικάρια του 5/42 όρμισαν από τάς θέσεις των και με την κραυγή «αέρα- αέρα» επετέθησαν κατά των αμυνομένων Γερμανών. Επηκολούθησε δίωρος σχεδόν λυσσώδης πάλη. Οι Γερμανοί εν τέλει εγκατέλειψαν τάς θέσεις των, τα όπλα των, τα πυρομαχικά των και δια της φυγής ,προσπάθησαν νά σωθούν.

Εις μάτην το τανκ ήγωνίζετο ν' αναχαιτίσει την ορμή των ανταρτών του 5/42, οι όποίοι καταληφθέντες από ασυγκράτητο ενθουσιασμό επετέθησαν και εναντίον τούτου. Οι άξ/κοί Καϊμάρας, Παξινός, Ζαντές καί Κουτσομανής μετά δυσκολίας κατόρθωσαν νά συγκρατήσουν τους άνδρας των δια νά μη θεριστούν από τα πολυβόλα και τα τροχιοδεικτικά βλήματα των αντιαρματικών πυροβόλων. Αι εκρήξεις των όλμων, το κροτάλισμα των πολυβόλων, το κελάηδημα των αυτομάτων, οι κρότοι των τυφεκίων, αι κραυγαί «αέρα» των ανταρτών και αι φωναί των τραυματιών Γερμανών δημιούργησαν πανδαιμόνιο, το όποίον σπανίως συναντά κανείς εις τα πεδία των μαχών.

Οι Γερμανοί έντρομοι έσπευσαν προς την Γραβιά δια μέσου των χαραδρών και των θάμνων δια νά σωθούν, το δε τανκ υπεχώρησε τελευταίον, βάλλον θεριστικώς προς όλες τις κατευθύνσεις και καλύπτον τήν φυγή των υποχωρούντων. Οι απώλειες των Γερμανών ήσαν σημαντικές εις νεκρούς, τραυματίας και πολεμικό υλικό.

Οι ήμέτερες απώλειες ήσαν έλάχιστες. Κατά την μάχη αυτήν έπεσε εν τη εκτελέσει του καθήκοντος (ναρκοθετών την γέφυρα του 51ου χιλμ. Γραβιάς- Άμφίσσης) ο Ανθυπασπιστής Μηχανικού Γαλιώτης Γεώργιος, λόγω εκρήξεως νάρκης. Το λαμπρό και ατρόμητο εκείνο παλικάρι με κομμένα τα δύο του χέρια, με τούς οφθαλμούς βγαλμένους και με τραύματα διαμπερή εις το στήθoς εξέπνευσε τραγουδώντας και φωνάζοντας «Ζήτω ή Αθάνατη Ελλάδα».

Μετά την μάχη κατέφθασαν εξ Άμφίσσης, όπου εύρίσκοντο εν ασφαλεία, οι βαθμούχοι του ΕΛΑΣ Νικηφόρος και Διαμαντής, όταν πλέον οι Γερμανοί εύρίσκοντο εις Γραβιά. Ούτοι από κακεντρέχεια και μίσος προς το 5/42, δήλωσαν ότι εάν αυτοί διηύθυναν την μάχη, θα συνελάμβαναν και το τανκ ακόμη.Οι Γερμανοί κατόπιν της αιματηρας ταύτης ηττας των δεν τόλμησαν νά κινηθούν προς το 51ον χιλιόμετρο μέχρι τέλους Ιανουαρίου.
Τάς διαβάσεις του Παρνασσού έφύλασσον σημαντικέ δυνάμεις ανταρτών. Ιδίως το στενό του Ζεμενου και. της Αραχόβης, επειδή αποτελεί την μοναδική δίοδον από Λεβαδείας προς Άμφισσα, κατείχετο από ισχυρά τμήματα ανταρτών, με αποστολή όπως πάση θυσία εμποδιστούν οι Γερμανοί νά εισβάλουν εις Άμφισσα.

Η ήρωίκή απόκρουσις υπό των γενναίων ανταρτών του 5/42 και των δύο επιδρομών των Γερμανών από την κατεύθυνσιν της Γραβιάς έχαιρετίσθη με μεγάλο ενθουσιασμό από τούς κατοίκους της περιoχής.Ο Συντ/ρχης Ψαρρός συνεχάρη αυτοπροσώπως τον Λοχαγό Καίμάραν, τούς αξ/κούς και αντάρτες του Αρχηγείου του.Χάρις εις την χαλύβδινη θέλησιν και αντοχή των ανταρτών του 5/42 οι όποίοι έφύλασσον τάς όρεινάς διαβάσεις του Παρνασσού στην καρδιά του χειμώνος με δριμύτατο ψύχος και χιόνι ύψους πλέον του 1μέτρου, ο πληθυσμός της Ρούμελης ανέκτησε το θάρρος του και με ενθουσιασμό άνδρες, γυναίκες, παιδιά και γέροντες έσπευδαν νά βοηθήσουν τούς ήρωες του Παρνασσού και της Γκιώνας, μεταφέροντες τρόφιμα, θερμαντικά ποτά και μάλλινα,. Αξιοθαύμαστος πράγματι ήτο ο συναγερμός και ο ενθουσιασμός των κατοίκων της όλης περιoχής.

egerthitoi 


Για τον συνταγματάρχη Ψαρρό και την ενεργό δράση του θα κάνουμε ειδικό αφιέρωμα.Επίσης  για να μάθουν και τα νέα παιδιά για τους κομμουνιστοσυμορίτες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και για την εν ψυχρώ δολοφονία του ήρωα Ψαρρού